Deze week had ik de Nederlandse pater Frans van der Lugt aan de telefoon. Hij is de enige Nederlander, zo ver ik weet, nog woonachtig in de belegerde Syrische stad Homs. Het is in de stad dit moment zo gevaarlijk dat er zondag geen referendum gehouden kan worden over de nieuwe grondwet. ‘Mensen durven nauwelijks de straat op door de beschietingen’, meldt hij. Even wist de 73-jarige Jezuïet de belegerde stad te verlaten. ‘Ik ken de kleine wegen’, zegt hij vanuit de hoofdstad Damascus. ‘Ik zwaaide naar de militairen en reed door.’ De volgende dag keert hij terug naar de derde stad van Syrië, die inmiddels is uitgegroeid tot het revolutionaire centrum van de elf maanden durende opstand tegen president Bashar al Assad. ‘Ik help 500 families met eten, medicijnen en geld. Er is voedsel en sommige winkels zijn open maar veel mensen hebben geen inkomen.’

Syrische veiligheidstroepen winnen terrein in hun offensief tegen opstandelingen, zeggen mensen ter plekke bij een tussenstand van de burgeroorlog. Hoe de strijd afloopt weet niemand. Maar akelig voor de bewoners van het land en de regio is niet denkbeeldig. 

Mag je een kleinzoon het oorlogsverleden van zijn grootvader aanwrijven? Deze vraag stelde ik me in de discussie rond de bouw van het Buchenwaldhek, het meest controversiële kunstwerk van Nederland. U weet wel: Twee rokende crematoriumschoorstenen met daartussen prikkeldraad als toegangspoort voor landgoed Groot Bentveld in Zandvoort. Uit onderzoek bleek dat de opa van koper Jack Bakker heulde met de Duitse bezetter.

Religieus geïnspireerde moorden veroorzaken een groeiend aantal slachtoffers in Syrië. Het dodental wordt dus niet uitsluitend veroorzaakt door veiligheidstroepen versus demonstranten. Sektarische liquidaties winnen snel terrein. Dat maakt de kans op een vreedzame oplossing steeds kleiner. Hierbij een verhaal dat ik optekende in Homs en wat velen niet willen lezen, willen weten of volgens hen simpelweg niet bestaat.

Het is vrijdag in Homs, Syrië. Om het hardst roepen de muezzins door luidsprekers op voor gebed als een auto mij op de straathoek afzet. De chauffeur: ‘Wacht hier, ze pikken je in vijf minuten op. Het codewoord is Youssef.’ En weg scheurt de auto. Dan begint het wachten te midden van zwervend huisvuil dat al wekenlang niet is opgeruimd als gevolg van de strijd tussen veiligheidstroepen van de Syrische dictator Bashar al-Assad en opstandelingen. Zo vlak voor de gang naar de moskee zijn de gevechten even geluwd. Maar middels graffiti-slogans op nagenoeg alle muren van de een miljoen inwoners tellende stad woedt de strijd onverminderd verder. De pro’s: ‘God, Syrië en Bashar al-Assad. Meer hebben we niet nodig.’ En de anti’s: ‘God, Syrië en Vrijheid. Meer hebben we niet nodig.’ Veel teksten zijn met zwarte verf onleesbaar gemaakt, dat betekent dat dit kruispunt omstreden is.

Opnieuw een jaaroverzicht met hoogte- en dieptepunten van uw gastheer. Jaja, ook 2011 heb ik fijn overleefd. Ik wens u samen met bovenstaande stoere mannen prettige Kerstdagen en een gezond 2012.

 
Oorlogsmisdadiger Klaas-Carel Faber schoot mee bij de moord op de meest besproken verzetsvrouw van de Tweede Wereldoorlog, Esmée van Eeghen. Het voornaamste bewijs daarvoor levert haar autopsierapport, opgesteld door het Pathologisch Anatomisch Laboratorium in Groningen op 22 september 1944. Het elf pagina’s tellende verslag beschrijft gedetailleerd de diameter van de kogels die haar lichaam hebben getroffen. Bij haar hand is een gat van 6 mm aangetroffen, bij haar kin een van 7 mm en een van 9 mm. Dit duidt op meerdere schutters die met verschillende kaliber vuurwapens schoten. Klaas-Carel Faber heeft in zijn verhoren tegenover de Nederlandse en Duitse autoriteiten na de oorlog altijd gesproken van één schutter, namelijk zijn chef, tweede luitenant SS’er Ernst Knorr. Hij en zijn broer Pieter Johan Faber waren slechts getuigen. Nieuwe aanwijzingen voor zijn betrokkenheid kunnen leiden tot heropening van een justitieel onderzoek en mogelijk een nieuw proces tegen de meest gezochte Nederlandse oorlogsmisdadiger.

België vangt vijf keer meer asielzoekers op dan het Europees gemiddelde. De opvang is zo'n chaos , dat deze winter duizenden mensen op straat dreigen te slapen. Dus ik dacht, laat ik eens een kijkje nemen. En ik werd niet teleurgesteld. Het land is Gekkie Henkie van Europa als het aankomt op de asielpolitiek.

Hij was de laatste van de Gaddafi-clan die eind augustus het brandende Tripoli verliet. Maar eerst maakte de Saif al-Islam, gepolijst hoofd, zware wenkbrauwen en een bril met dun montuur, een rondrit door de weinige straten die nog in handen waren van de bijna verslagen Libische strijdkrachten. Rechtop staand in een fourwheeldrive ontving hij de toejuichingen van medestanders. Zijn vingers in het V-teken: ’We winnen. Alles is goed.’ Nu is hij de meest gezochte Libiër.

De door ministers van Justitie gebezigde uitspraak dat 'Nederland geen vluchthaven van oorlogsmisdadigers' mag zijn, wordt door de feiten gelogenstraft. De staat heeft nog slechts zicht op 150 van de 800 verdachten van oorlogsmisdrijven of misdaden tegen de menselijkheid die sinds de jaren negentig in Nederland asiel hebben gevraagd. Dit blijkt uit nog niet gepubliceerde cijfers van het ministerie van Binnenlandse Zaken.

De animo om te demonstreren neemt af, terwijl het geweld toeneemt. In mijn tweede undercover bezoek aan Syrië merk ik dat het voorjaar van vrede en vrijheid in het land van Bashar al-Assad nog niet is aangebroken.

Terug uit Libië in een post-war reflectie denk ik terug aan twee personen: tandarts Mohammed Salah en 'model' Talitha van Zon. Rond de val van Tripoli afgelopen week schreef ik over deze personen. En vreemd genoeg gaat mijn sympathie uit naar de eerste persoon. Niet omdat ik achter zijn denkbeelden sta, wel omdat ik in zijn vastberadenheid bewonder die hij mogelijk met de dood moest bekopen.

In deel drie van de reeks 'Oorlog achter de dijken' bezoek ik in Eindhoven een verdachte van de grootste genocide van de laatste twintig jaar, die in Rwanda. Hij is een van de honderden asielzoekers in Nederland met een mogelijk besmet oorlogsverleden. Doffe klappen van machetes die in vlees hakken. Het schrapende geluid als de botten worden geraakt. Bizarre geluiden vullen mijn hoofd als ik aanbel in een Brabantse straat met lage arbeiderswoningen.