In het Vlaamse dagblad De Standaard staat op vrijdag 20 oktober 2017 een advertentie van Facebook met ‘Tips voor het herkennen van nepnieuws’. De eerste les luidt: ‘Wees sceptisch ten aanzien van titels en krantenkoppen. Nepnieuwsverslagen hebben vaak pakkende koppen met hoofdletters en uitroeptekens. Als schokkende beweringen in de kop ongeloofwaardig klinken, zijn ze dat waarschijnlijk ook.’ 

Goed, daarmee gaan we aan de slag, en we vinden een verdraaiing van het nieuws nauwelijks duidelijker aantoonbaar:

Een flinke sneer naar Trump

Op 20 oktober bij de NOS Journaal-uitzending van 08.00 uur zien we een speech van voormalig VS-president Barack Obama die de campagne van gouverneurskandidaat Ralph Northam voor de staat Virginia steunt. Studiopresentatrice Astrid Kersseboom: ‘Dat bleef niet onopgemerkt.’ NOS-correspondent Wouter Zwart gaat mee in de euforie en noemt Northam ‘de gelukkigste democraat van Amerika’. Obama wordt door hem voorgesteld als ‘de oud-president van het nu zo intens verdeelde Amerika’, en zijn speech wordt bijgewoond door ‘duizenden mensen’ waarin ‘oude tijden herleven.’ Obama zegt over de kandidaat van zijn partij: ‘Hij streeft naar hoop, niet naar angst.’

De toon tegen de Amerikaanse president Donald Trump lijkt gezet voor het volgende onderwerp dat ook uit de VS komt en waarin, volgens de presentatrice, oud-president George W. Bush ‘een flinke sneer’ uitdeelt aan de huidige president. Hoe zij dat weet is een raadsel, want de naam ‘Trump’ wordt in de hele speech niet genoemd, zoals Astrid overigens zelf ook constateert.

Wat volgt is een quote uit de toespraak van Bush die volgens de ondertiteling luidt: ‘De Amerikaanse droom van het hogerop komen in het leven, lijkt voor velen buiten bereik. Ze voelen zich achtergelaten in een veranderde economie. De ontevredenheid groeit en verergert de tegenstelingen tussen de partijen. Schijnheiligheid wordt aangemoedigd. De politiek lijkt kwetsbaarder voor samenzweringstheorieën en leugens.’

Maar pakken we de originele tekst van Bush erbij, dan is de context plots heel anders. Waarom? Omdat een essentiële voorafgaande zin door het NOS Journaal is geschrapt. Die luidt: ‘In recent decades, public confidence in our institutions has declined.’

Bush spreekt in zijn speech over ‘recente tientallen jaren’ waarin het vertrouwen van het publiek in officiële instanties is gedaald. Onder ‘recente tientallen jaren’ vallen natuurlijk de negen maanden dat Trump president is, maar zeker de acht jaar Obama (20 januari 2009- 20 januari 2017) en de acht jaar George W. Bush (20 januari 2001 – 20 januari 2009).

Dus: hoezo sneer? Eerder is de opmerking een vingerwijzing naar de eigen onvolkomenheden van Bush en Obama. De hele tekst kunt u hier nalezen.

Behalve in de context is ook in de vertaling geknoeid door het NOS Journaal. Bush spreekt namelijk in de verleden tijd: ‘Discontent deepened and sharpened partisan conflicts.’Het NOS Journaal vertaalt in de tegenwoordige tijd: ‘De ontevredenheid groeit en verergert de tegenstellingen tussen partijen.’ Met wisseling van tijd wordt duidelijker gewezen naar de huidige president. En let daarbij ook op de gezichtsuitdrukking van presentatrice Kersseboom bij de aan- en afkondigingen van de items. Haar voorkeur (Obama) en afkeur (Trump) laat aan duidelijkheid niets te wensen over.

Wie stelt dat deze NOS-aanpak pure manipulatie van het nieuws is, krijgt geheid bijval. 

Varia

Nog enkele voorbeelden die bij de gemiddelde kijker de wenkbrauwen doen fronsen over het werk van het NOS Journaal. - In de NOS Journaal-uitzending van 16 oktober 2017 van 20.00 uur mag EU-correspondent Arjan Noorlander eurocommissaris Frans Timmermans op Sicilië volgen bij zijn bezoek aan Afrikaanse migranten. De chaos is voorbij, zo lijkt het. Een uitgelicht interview heeft veel van weg van een pr-item dat vooral het succes van de Europese Unie bij de aanpak van de migrantenstroom moet benadrukken. De 15.000 verdrinkingen sinds 2014 aan de grens met de Europese Unie worden niet genoemd.

- De NOS Journaal-uitzending van 18.00 uur op 17 oktober meldt dat het goed gaat met de economie en verbindt daaraan de conclusie: ‘En daarom hebben we meer buitenlanders nodig om het werk te doen.’ Over het inzetten van de 458.000 werklozen in Nederland wordt niet gerept.

- Op 18 oktober 2017 neemt de nieuwssite van de NOS een bericht over uit Opsporing Verzocht van 17 oktober 2017 over een Groningse student die in zijn rug is geschoten en daardoor verlamd is geraakt. Bij Opsporing Verzocht wordt een signalement gegeven: drie ‘getinte mannen’ zijn verdacht. Dit nieuwsfeit, essentieel voor de opsporing, wordt door de NOS niet genoemd.

Nu hoeft het in de rug schieten van een Groningse student geen racistische daad te zijn, maar opmerkelijk is dat in dit geval over achtergronden van de dader(s) niet wordt gerept en bij een bericht over een veroordeling een week eerder wel: ‘Drie jaar cel voor racistische aanslag op huis Pannerden.’

Het idee ontstaat dat de NOS met twee maten meet bij het noemen en benoemen van daders en het strafbaar feit. Zijn het autochtonen met misdrijven gericht tegen allochtonen dan wordt hun daad met regelmaat als ‘racistisch’ bestempeld. Bij allochtonen die autochtonen iets aandoen, wordt het woord ‘racisme’ bijna systematisch verzwegen.

Een gelijksoortige aanpak zie we op de NOS-site van 18 oktober 2017 over gedwongen prostitutie onder jongeren. Hoewel een onderzoek van de Universiteit Twente stelt: ‘Loverboys zijn veelal Nederlandse jongemannen (83%), waarvan het merendeel een allochtone achtergrond kent (89%)’, begint het artikel met een meisje dat zegt dat haar pooier ‘gewoon een Hollandse jongen’ was.

Een criticus zou kunnen stellen dat de NOS discrimineert op ras, wat tegen de gedragscode van de NOS indruist, want die benadrukt immers ‘onbevooroordeeldheid’.  

Reacties

Reageerder Jan Bennink moet op LinkedIn ‘schateren’ bij het NOS Journaal van 19 oktober 2017, dat verslag doet van tegenstanders van de onafhankelijkheid van Catalonië. ‘Een “groot deel van de Catalanen is tegen enz. enz. En dan gaat het om een demo van 1000 mensen.’

- D66-Kamerlid Pia Dijkstra struikelt op 20 oktober 2018 op Twitter over het commentaar van Ron Fresen over de samenstelling van het kabinet Rutte III waarin VVD en CDA weinig vrouwen kandidaat stellen met: ‘Deze partijen kozen echt voor kwaliteit.’

- Op 21 oktober 2017 maakt op twitter‏ @RoelofBouwman zich druk over het woord ‘steekpartij’ dat de NOS noemt bij een aanval op voorbijgangers in München. ‘“Steekpartij.” Werd er door de slachtoffers terug gestoken dan? De moord op Kennedy is toch ook geen “schietpartij”?’

- Op Facebook reageert Peter Laman: ‘Wat mij ook stoort is dat er bepaalde politici steevast ‘populist’ worden genoemd en andere – die net zo populistisch zijn, maar blijkbaar meer in de smaak vallen – niet. ‘Populist’ is een kwalificatie, een politieke beoordeling en geen objectief feit. Ik vind het onacceptabel dat een journalist van een neutraal geacht nieuwsmedium zo’n kwalificatie gebruikt alsof het net zo objectief vast te stellen is als de kleur van je ogen of je haar!’

Lees ook de eerdere afleveringen met voorbeelden en beweegredenen voor dit Zwartboek:

Zwartboek NOSjournaal

Zwartboek NOSjournaal 1e vangst

Zwartboek NOSjournaal 2e vangst

Zwartboek NOSjournaal 4e vangst