Hongerig én schichtig kijken de zwarte migranten langs de N16 tussen Port Tanger en Fnideq. Hongerig omdat ze geen geld hebben na een maandenlange zwerftocht. Schichtig omdat ze dag en nacht worden opgejaagd door de politie.

Vijf jongens bedelen om voedsel. ‘Papa. We hebben honger,’ zegt de moedigste als ik met mijn auto stop. De rest is al halverwege de bosjes gevlucht. Ze willen praten, maar uit het zicht van de asfaltweg. Een jongen in een paarse jas toont een verwonding aan zijn hand. Een 22-jarige man, rode bodywarmer, met zijn krullen grijs van het stof uit het West-Afrikaanse Guinea verklaart: ‘We kunnen 's nachts vaak niet slapen. Als ze ons pakken brengen ze ons terug naar de grens met Mauritanië.’

‘Waar wil je heen,’ vraag ik.

‘Duitsland. Want daar kun je stage lopen en ik wil een goede monteur worden.’

De situatie in Noord-Marokko vertonen deze dagen grote overeenkomsten met die van de migranten in de Noord-Franse stad Calais. Gelukzoekers staan op een springplank en willen met een goede afzet het beloofde land bereiken. Ze bivakkeren in de jungle, laag struikgewas tussen moeilijk begaanbare paden. Krijgen de migranten in Calais veel steun, deze jongens drinken het water uit bron in de bergen.

Volgens de Spaanse politiewoordvoerder Alfonso Cruzado in de Spaanse enclave Ceuta even verderop wachten duizenden migranten hun kans af om Europa binnen te komen. En dat kan via een stukje Europese Unie in Afrika. Over een lengte van 8 kilometer is een dubbel hek geplaatst van 6,5 meter hoog met sensoren en camera’s. ‘We zijn binnen zes minuten ter plaatse maar het het is alsof ze achterna worden gezeten door leeuwen.’ Onder het roepen van de strijdkreet ‘boza’ volgt een stormloop zoals in de middeleeuwen. Wie het redt, is binnen. In augustus waren dat er honderden.

Er is ook een tweede mogelijkheid. ’Over het water zijn het kleine aantallen per jetski, soms per surfplank of kleine rubberboot maar wel constant,’ meldt de politiewoordvoerder. Ook de Spaanse enclave Mellila, een paar honderd kilometer ten zuidoosten, kent gelijksoortige problemen en drama’s. Daar verdwenen vorige week nog zeven Congolezen in de golven.

De migranten die het wel halen worden opgevangen in Los Centros de Estancia Temporal de Inmigtantes, opvangcentra waar velen tussen de zes maanden en twee jaar gehuisvest worden in afwachting van de asielbehandeling. Voor het hoge hek staat een Algerijn, zonnebril met blauw glas en korte blauwe broek.

‘Maak je kans,’ vraag ik.

Hij schudt het hoofd. ‘Voor Algerijnen is er geen kans.’

‘En wat nu?’

‘Ik ga niet terug naar Algerije. Nooit. Ik heb daar niks.’

Als hij geen papieren krijgt, wil hij zich verbergen in een truck of auto en met de ferry het vasteland van Spanje bereiken. Een methode die ook erg populair is in Calais. ‘Ik wil er mijn leven er voor wagen.’

Uit de bush verschijnen mannen uit Bangladesh in oranje T-shirts.  Ze hebben Ceuta een half jaar eerder per boot bereikt. De oudste zegt: ‘De hele tocht heeft 2.000 dollar gekost, maar nu klagen de mensen thuis dat er geen geld meer is.‘ Hij wijst erop dat zwarte mensen wel naar de Spaanse vasteland mogen. ‘Ik snap niet waarom wij hier moeten blijven.’

Een man in een wit T-shirt stapt naar voren. Hij zegt dat een Rohingya is, lid van de vervolgde moslimminderheid in Birma. Maar hij kan het niet bewijzen. Het weggooien van identiteitspapieren gebeurt bijna standaard. Het bemoeilijkt namelijk het terugsturen.

Intussen spelen tientallen migranten een potje voetbal op het strand. De ruim 85.000 inwoners van Ceuta volgen het gelaten. Een meisje in de winkelstraat zegt dat ze ‘neutraal’ staat in de komst van de duizenden asielzoekers. ‘Het is goed voor de economie van de stad.’ De Europese Unie stopt miljoenen euro’s in de controle en uitbouw van de grensbewaking.  Een man in gestreept blauw hemd noemt de situatie ‘een ramp’. ‘Ceuta is klein en kan al die mensen niet opnemen. Velen blijven hier. Tachtig procent van de bevolking is tegen de manier waarop het nu gaat.’  

Verbetering lijkt steeds verder weg. Dit jaar is het al 13.762 mensen volgens Missing Migrants gelukt de Europese Unie te bereiken via Marokko. Viermaal zoveel als vorig jaar volgens het Europese grensbewaking Frontex. Cijfers tonen een lichte stijging van het aantal verdrinkingen voor de kust van Marokko. De stand staat op zo'n 128 doden, gelijk als heel 2016.

De situatie is niet zo schrijnend als voor de kust van Libië waar dit jaar al zo’n 2.369 mensen zijn verdronken. Maar voor Marokko liggen tot nu toe geen ‘reddingschepen’ van Niet-Gouvernementele Organisaties die de pull factor versterken. Daarbij kan door een verdrag Spanje illegale Marokkanen snel retour sturen. Marokko kent wel een langere kustlijn dan Libië, ruim 1800 kilometer. Daarbij aast Marokko op compensatie van miljarden euro’s voor het tegenhouden van migranten. Is het bedrag te laag, dan gaan de sluizen wijd open, leert de ervaring in zowel Turkije als Libië.

Een Malinees die om brood bedelt langs de weg in een jack met rafels praat over de arrestatie van 40 mensen een dag eerder. Hij verzekert me door het open autoraam: ‘Ik ga terug naar Mali.’  

Hij blijft de eenling. Bijna niemand keert vrijwillig terug. Zolang de Europese asielpolitiek terugsturen van illegalen nauwelijks mogelijk maakt en velen uiteindelijk toch een verblijfsvergunning krijgen, groeit de stroom die vanuit Marokko de gok waagt. Met een snelle motorboot is de overtocht een fluitje van een cent. Op het smalste deel is de Straat van Gibraltar nauwelijks 14 kilometer breed, twintig minuten met een jetski. Sneller dan zelfs de kortste verbinding tussen Turkije en Griekenland.