Staatssecretaris van Justitie Fred Teeven klinkt luid en duidelijk. De vervolging van misdadigers uit de Tweede Wereldoorlog was 'een drama'. Alle reden dus voor een Parlementair Onderzoek. Dit is wel het minste wat je als volksvertegenwoordiging voor de oorlogsslachtoffers kunt doen, lijkt mij althans. De centrale vraag moet zijn hoe wij, als Nederland, zo konden falen. Voor de rechtsgang van WO2-misdadigers is het te laat. Maar wellicht kunnen we leren voor het heden en de toekomst.

Bij de research van mijn boek Het Beestmensch klapperden soms mijn oren. Echt streng waren we niet voor de grootste criminelen uit de vaderlandse geschiedenis. Van de 13.000 zware gevallen -denk aan kampbeulen, verraders en leden van executie-pelotons - zaten tien jaar na de oorlog nog zo'n 365 vast.

Schrijnend zijn de vrijlatingen van lieden als SD'er Willy Lages, verantwoordelijk voor het wegvoeren van tienduizenden joden en de moord op honderden verzetsmensen. Ondanks zijn terdoodveroordeling kreeg hij in 1966 'strafonderbreking'. Van de 141 doodsvonnissen uitgesproken door de Bijzondere Rechtspleging zijn er een schamele 40 uitgevoerd.

Wat moet worden onderzocht?

Ik suggereer: Wat was de rol van de kabinetten Schermerhorn, Beel en Drees bij de opsporing en vervolging van oorlogsmisdadigers? Zij droegen in die jaren de politieke verantwoordelijkheid. Deden ze wel voldoende hun best?

Hoe hebben de officieren van justitie belast met de opsporing en vervolging van oorlogsmisdadigers en andere politieke delinquenten uit WO2 gefunctioneerd? Hoeveel hebben ze er opgepakt? Bar weinig, valt te lezen in mijn boek.

Wat was de reden van de vergevingsgezindheid van het koninklijk huis? Koningin Wilhelmina gaf gratie aan 50 ter dood veroordeelden nazi's, haar opvolgster Juliana gaf gratie of voorkwam een doodvonnis is zo'n 60 gevallen. Koningin Beatrix verleent in 1982 nog gratie na vijf maanden cel aan een Duitse Wehrmacht-man die eerder tot 12 jaar is veroordeeld.

Nu zie ik u denken: Wat hebben we aan een Parlementair Onderzoek over een oude zaak? Voor de rechtsgang is het inderdaad te laat. De meeste misdadigers uit de grootste oorlog die de wereld tot nu toe heeft meegemaakt zijn er genadig vanaf gekomen. Dat draaien we nooit meer terug. Maar een analyse over het falen geeft een zekere genoegdoening aan oorlogsslachtoffers en hun nabestaanden. En daar hebben ze recht op.

Maar we kunnen er ook van leren. Nederland is namelijk -nog steeds- een vluchthaven voor oorlogsmisdadigers. Honderden klopten hier aan aan politiek vluchteling, zogenaamde 1F-gevallen. Ze komen uit landen als Afghanistan, Rwanda, Somalië, Voormalig-Joegoslavië. Het zijn er honderden. Lees maar na in Gezocht oorlogsmisdadigers en Oorlog en beulen.

Nu zie ik u opnieuw de wenkbrauwen fronsen: wat interesseert mij dat? Welnu met wat gezond inlevingsvermogen kunt u zich verplaatsen in de positie van oorlogsslachtoffers in andere landen. Ik althans wel. Vaak genoeg heb ik ze ontmoet. Het zou het Nederlandse parlement sieren aan hun wens tot rechtvaardigheid gehoor te geven door een onderzoekscommissie naar ons eigen feilen in te stellen. Daarvoor is een kamermeerderheid vereist. Het kost wellicht wat tijd maar ik acht de kans groot, opdat we niet tweemaal dezelfde fout maken. SP-fractievoorzitter in de Tweede Kamer Emile Roemer is het alvast eens met Fred Teeven dat er grote blunders zijn gemaakt. Dat zijn er alvast twee.

De foto nam ik afgelopen winter. Mijn jongste dochter op de Eerebegraafplaats in Bloemendaal.