Is de Nederlands-Argentijnse piloot Julio Poch nu wel of niet mede-verantwoordelijk voor 'Vuelos de la muerte- dodenvluchten' tijdens de laatste Argentijnse dictatuur (1976-1983) Tweemaal sprak ik afgelopen maand met Poch en ik twijfel. De bewijslast, zover ik die kan overzien, rammelt. Op donderdag 25 oktober begint zijn proces dat jaren kan aanslepen. Een verhaal EXCLUSIEF voor mijn websitebezoekers!

Op de man af vraag ik Julio Poch of hij tijdens de smerige oorlog ooit op de Escuela de Mecánica de la Armada ESMA is geweest, het detentie en martelcentrum in Buenos Aires dat onder leiding stond van de marine. Uit de ESMA verdwenen naar schatting zo'n vierduizend verdachte tegenstanders van het regiem die gedrogeerd maar levend boven zee uit een vliegtuig werden gegooid.

Hij antwoordt: 'Ik was nooit op de ESMA. Ik ben ook nooit op zo'n vlucht geweest. Bij al mijn tijd bij de marine als piloot heb ik nooit slachtoffers gemaakt.'

Julio Poch(60) verblijft in de gevangenis van Marcos Paz, even buiten de hoofdstad Buenos Aires. In paviljoen 4, met ramen waarvoor horizontaal metalen strips zijn gelast. Hier verblijven zo'n 170 veroordeelde of verdachte medewerkers van de laatste junta. Zoals oud-generaal en juntaleider Jorge Videla, veroordeeld tot levenslang voor het ontvoeren van kinderen. 'Een arme en oude man. Ik zag hem afgelopen maandag nog bij het bezoek,' zegt Julio Poch.

Voor het gesprek begint zetten we een tafel en twee stoelen buiten onder een afdak. Poch gehuld in een trainingsbroek met lange verticale strepen aan de zijkant, spierwitte sportschoenen en een grijs sweatshirt, stalt brood, beleg, en bekers voor de koffie uit. Het regent pijpenstelen en muskieten terroriseren de aanwezigen. Uit zijn cel tovert hij een flacon met insectenspray.

Poch, die in Nederland carrière maakte als Transavia-piloot, wordt deelname verweten aan zogenaamde 'Vuelos de la muerte - vluchten des doods'.  Bij een diner op Bali in 2003 zouden collega's dat hebben opgemaakt uit een gesprek over de Argentijnse junta waarop het Nederlands openbaar ministerie werd ingeseind. Op zijn laatste vlucht voor zijn pensioen op 22 september 2009 werd Poch in Spanje gearresteerd en uitgeleverd aan zijn geboorteland Argentinië. Julio Poch klinkt na inmiddels 3 jaar cel zeer verbolgen: 'Het is een Kafka-scenario. Alsof je zegt dat de moord op J.F. Kennedy een complot was en je wordt vijf jaar later beschuldigd dat je onderdeel uit maakte van datzelfde complot. Wat me pijn doet: ik dacht in Nederland vrij land is waar je je opinie kan vertellen en niet direct verdacht ben.'

Wel erkent hij: 'We wisten dat mensen vastzaten op de ESMA, maar niet van de martelingen en de dodenvluchten. Pas in 1985 hoorde ik ervan via Nunca Mas (Het onderzoek van de Nationale Commissie over Verdwenen Personen CONADEP. A.K.) en het proces van de 9 generaals van de junta's.'

Wat herinner je wel van die tijd?

'Ik was bezig met mijn eigen leven.' Ik trouwde in 1975 en in 1976 werd mijn eerste zoon geboren. Ik hoorde wel dat er soms een bom ontplofte en dat sinds 1976 we niet langer in uniform naar ons werk mochten in verband met aanslagen. De basis was versterkt. Er was een oorlog.'

Ik confronteer hem met de uitspraak van marineofficier luitenant Adolfo Scilingo die zijn deelname toegaf aan twee dodenvluchten. Volgens hem heeft iedere hoge marineman door een roulatie-systeem als 'speciale gast' er aan deelgenomen. Veelal wierpen ze de lichamen niet zelf uit het vliegtuig. Evenmin vlogen ze het toestel. Ze keken vooral toe. Hij verklaart dit in het boek 'El Vuelo' geschreven door Horacio Verbitsky.

Als piloot was Poch officier. Maar volgens hem is Scilingo, die nu in Madrid een levenslange gevangenisstraf uitzit voor zijn aandeel in de massaslachting, onbetrouwbaar omdat hij ontslagen is uit de marine wegens fraude en hij het verhaal heeft willen verkopen. Ook zou het logistiek onmogelijk zijn. De dodenvluchten werden zo'n anderhalf jaar lang iedere woensdag uitgevoerd. Er zouden hooguit enkele honderden als 'gast' hebben kunnen meevliegen. 'Er waren 2.000 marineofficieren in die tijd.'

De aanklacht tegen hem rammelt aan alle kanten, meent hij. De eerste aanklacht van onderzoeksrechter Sergio Torres behelst zijn participatie bij de dood van 615 mensen. Bij de twee aanklacht is het aantal uiteindelijk verminderd tot zo'n 30. 'Omdat ik een deel van de oorlog in de Verenigde Staten zat en werkzaam was op een vliegkampschip.' Het is bovendien een algemene beschuldiging. 'Ze zeggen niet op welke vlucht, op welke datum of op welk toestel ik zou hebben gezeten. De dood van dezelfde slachtoffers wordt ook toegeschreven aan de twee piloten van de coastguard en een helikopterpiloot die tevens terecht zullen staan.'

Grote vraagtekens zet Poch bij de rechtsgang in Argentinië. 'Ik voel me een politiek gevangene. In Nederland ben je onschuldig tot het tegendeel is bewezen. In Argentinië word je als schuldig gezien en moet je je onschuld zelf bewijzen. Hier werken de aanklager en de onderzoeksrechter samen.' Zijn proces begint op donderdag 25 oktober al is uitstel niet onmogelijk. 'Mijn zaak duurt misschien 2-3 weken maar omdat er zo'n 70 verdachten zijn duurt het allemaal erg lang.'

Poch zegt dat hij met drie punten zijn onschuld kan bewijzen voor de rechtbank. Zo heeft hij verklaringen van andere disgenoten bij het diner op Bali: 'dat ik niet heb gezegd wat wordt beweerd.' Het tweede bewijs zijn de logboeken, die aangegeven dat hij niet vertrokken is van de luchthaven Newsberry bij Buenos Aires die hoofdzakelijk gebruikt werd voor de dodenvluchten. En het derde bewijs is dat hij een combatfighter op een Skyhwak-straaljager was en geen transportvliegtuig mocht besturen.

Zijn Nederlandse advocaat Geert-Jan Knoops wilt dat zes nieuwe getuigen ontlastende verklaringen afleggen. Dat regelt hij samen met de Argentijnse advocaat Gerardo Ibanez, die ik ook in Buenos Aires sprak. Volgens Ibanez is het proces het ernstige gevolg van een etentje met collega-piloten waar drank rijkelijk vloeide en Engels de voertaal was. Ibanez: 'In het Engels bestaat geen onderscheid tussen 'jij' en 'jullie', het is beide 'you'.' En dan zijn er de fouten in de vertaling in het Spaans die de getuigen hebben ondertekend. 'Dat is alsof je blind iets ondertekend, maar daarin staat wel dat Julio Poch dodenvluchten vloog. Daarop vroeg onderzoeksrechter Torres uitlevering van Poch.'

Graag had ik onderzoeksrechter Sergio Torres gesproken voor zijn kant van het verhaal. Maar hij wil niet met de pers praten. 'Dat is niet de gewoonte', laat zijn secretaris weten. Ik weet dus niet wat het openbaar ministerie aan bewijslast heeft. Mogelijk geeft het proces meer duidelijkheid.

 

De openingsfoto van Julio Poch maakte ik in Buenos Aires. De onderste foto is de ESMA. Voor De Vijfde Dag filmde ik Poch. Het aantal slachtoffers van de Argentijnse militair-civiele dictatuur schommelt tussen de 12.000 en 30.000, afhankelijk van de bron. Zo'n 1200 mensen zijn aangeklaagd. Daarvan zitten zo'n 290 vast, hebben 200 huisarrest, zijn inmiddels zo'n 100 vrijgelaten en zijn 165 inmiddels overleden.