België vangt vijf keer meer asielzoekers op dan het Europees gemiddelde. De opvang is zo'n chaos , dat deze winter duizenden mensen op straat dreigen te slapen. Dus ik dacht, laat ik eens een kijkje nemen. En ik werd niet teleurgesteld. Het land is Gekkie Henkie van Europa als het aankomt op de asielpolitiek.

 

 

Vaardig demonstreert Irakees Andam, 23 jaar, hoe je proletarisch winkelt. Zijn korte, glimmend zwarte jas zwaait open en de buit verdwijnt via de oksel in zijn mouw. De asielzoeker met kort donker haar en gladgeschoren kin glimlacht ongegeneerd. Hij voelt zich in het geheel geen crimineel. Eerder slachtoffer. Te midden van uitgeklapt karton, hopen dekens, plastic flessen en menselijke uitwerpselen slaapt hij met twaalf andere jonge Irakezen onder een overkapping in het Gaucheretpark naast een verzameling grijze flats in Noord-Brussel. ’Ik heb geen geld en geen onderkomen’, zegt hij. Een A4’tje met een foto toont zijn status als asielzoeker. ‘Vier maanden ben ik in België. Eén gesprek heb ik gehad.’
Andam maakt deel uit van het recordaantal gelukszoekers dat iedere ochtend om acht uur aanschuift langs de dranghekken van het asielaanvraagcentrum aan de Antwerpsesteenweg. De vers aangekomen mannen, vrouwen en kinderen zijn opvallend goed gekleed, soms met de reiskoffer nog in hun hand.
De vrouwelijke portier meldt een uur later dat ze die ochtend 181 nummers heeft uitgedeeld. Dat betekent zo tegen de 250 personen, want gezinnen dienen gezamenlijk een verzoek in. ‘Het is drukker dan vorig jaar’, verzekert ze, trekkend aan een sigaret. Sommige bezoekers ziet de portier al voor de tiende keer. ‘Ze spreken inmiddels goed Nederlands’, zegt ze.

België neemt in Europa een bijzondere positie in. Het is een uitgelezen bestemming, omdat je er onbeperkt asiel kunt aanvragen. Na een afwijzing, dat komt wel degelijk voor, hoef je maar zes maanden te wachten voor een tweede poging. Recht op opvang vervalt weliswaar na de eerste poging, maar het gaat de meeste aanvragers om het bewijs dat je voorlopig verblijf gunt.
Het verhaal dat je als asielzoeker recht hebt op een dwangsom van 500 euro per dag als de Belgen je geen slaapplaats geven, heeft uiteraard een wat we in Nederland ‘aanzuigende werking’ zouden noemen. Ook is algemeen bekend dat de kans om te worden teruggestuurd naar het land van herkomst gering is als je uit het Midden-Oosten, Afghanistan of Afrika komt. De kans voor een uitgeprocedeerde asielzoeker of illegaal op een verblijfsvergunning is twaalf maal groter dan op gedwongen repatriëring.

Als om negen uur de deur van het Brusselse aanvraagcentrum op slot gaat, arriveert alsnog een Albanese vrouw in zwarte mantel met bontkraag. Ze maakt stampij die overgaat in een huilbui. De deur blijft gesloten. De administratie kan simpelweg niet meer aanvragen aan. De portier verzucht: ‘We worden gezien als slechteriken, maar we hebben ook een hart.’
Binnen in de bruin gekleurde wolkenkrabber spreekt woordvoerster Tine Van Valckenborgh van het Commissariaat-generaal voor de Vluchtelingen en de Staatlozen van een ‘constante crisis’. In oktober telde de organisatie bijna eenderde meer asielaanvragen dan in dezelfde maand vorig jaar. Op jaarbasis komt dat neer op bijna 35.000 personen. Ze toont lokalen waar de interviews plaatsvinden. ‘Het aantal ambtenaren dat de asielzoekers interviewt over hun verhaal is dit jaar bijna verdubbeld tot 200 personen.’ Toch wachten nog altijd ruim 13.000 dossiers op behandeling.

In de lift ontmoeten we een ‘protection-officer’, de laptop open in de hand. Hoofdschuddend vertelt hij de case van de dag: ‘Jaren geleden vroeg een man in Oostenrijk asiel. Het beviel hem niet, daarom is hij naar België gekomen.’ In zijn kantoor op de 22e etage verzucht commissaris-generaal Dirk van den Bulck: ‘Momenteel organiseert België een asielprocedure en opvang voor mensen die geen bescherming nodig hebben’.

Beneden op het trottoir in het halfduister slenteren zijn cliënten doelloos heen en weer. Hij kent de feiten: in verhouding vangt België vijf maal meer asielzoekers op dan het EU-gemiddelde. Volgens zijn redenering zal dat alleen nog maar toenemen. ‘De eigen gemeenschap trekt lieden aan, Russen, Tsjetsjenen, Congolezen. En in de Balkanlanden bestaat een foutief beeld over België, als luilekkerland. Het is niet makkelijk dat imago te wijzigen.’

Hij is niet erg tevreden over het tempo waarmee de dossiers in België behandeld worden. Ook kan wat hem betreft de mensenhandel uit ‘toplanden’ als Irak, Afghanistan en Guinee nu eindelijk wel eens de aandacht krijgen die het verdient. ‘Minderjarigen worden via duurbetaalde netwerken vooruitgestuurd, zodat de familie later kan volgen.’ Het aantal ‘Mauro’s’, alleenstaande minderjarige asielzoekers,is in België fors gestegen. De eerste negen maanden van dit jaar bedroeg het aantal asielzoekers dat claimt minderjarig te zijn al 1.291, 400 meer dan in heel 2010. Buiten op straat meldt een medewerkster dat ‘zeker 70 procent’ liegt over zijn of haar leeftijd.

Met de winter voor de deur waarschuwt Els Keytsman, directeur van Vluchtelingenwerk Vlaanderen: ‘We stevenen af op een humanitaire catas-trofe.’ Sinds april staan 3.700 mensen op de kasseien, van wie de meeste in en rond Brussel. Keytsman: ‘Zowat het enige recht dat asielzoekers hebben, namelijk opvang en begeleiding, wordt door deze regering flagrant geschonden.’ Ze ziet de oplossing in een spreidingsbeleid waarbij elk van de 589 gemeenten in België asielzoekers opneemt. ‘Zo krijgt de opvang in Brussel zuurstof.’ Ook pleit ze voor meer Europese solidariteit. ‘Een Irakees heeft in Griekenland 0 procent en in Finland 100 procent kans op een succesvolle asielaanvraag.’
In Station Brussel-Noord hangen Afrikanen op de marmeren ?banken in de warme hal. ‘Een onaanvaardbare situatie’, erkent ook woordvoerster Mieke Candaele van het Federaal Agentschap voor de Opvang van Asielzoekers, verantwoordelijk voor onderdak en begeleiding. ‘Net als vorig jaar kunnen we nog altijd niet iedereen opvangen.’

Over de schadeclaims van 500 euro per dag die de rechter Fedasil kan opleggen als de regering in gebreke blijft, wil ze niks kwijt. ‘Door procedures of door klagers direct opvang te geven, proberen we betaling te voorkomen.’ Vorig jaar werd er voor honderdduizenden euro’s uitgekeerd. In België wordt vlot gestrooid met bonussen. Bij het asielaanvraagcentrum in Brussel-Noord maken affiches reclame voor een gratis enkele busreis terug naar de Balkan. Afgewezen asielzoekers uit niet-Europese landen kunnen een vertrekpremie ontvangen die begint bij 250 euro en oploopt tot enkele duizenden euro’s. Maar de animo is gering.

In een nachtopvang van Samusocial aan de Koningstraat toont de Indiër Singh (53) zijn papieren. ‘Onontvankelijk’, staat er. Sinds augustus is ?hij uitgeprocedeerd. Maar aan terugkeer denkt hij niet. Hij heeft een ?medisch probleem na een beet van een hondsdolle hond. ‘Sindsdien verdraag ik de hitte van de Punjab niet langer. Het klimaat in België ?is beter.’

Te midden van soep lepelende clochards toont hij de afspraakkaarten met specialisten. Een voor zijn rug, een voor zijn maag en op 6 december bekijkt een arts zijn hoofd. ‘Mijn droom is per jaar drie maanden ?India, en voor de rest in België te wonen.’

VlaamsBelang-kopstuk Filip Dewinter ageert al jaren tegen de opendeur-politiek van België. Hij ziet zijn gelijk bevestigd. ‘We zijn Gekke Henkie, een thuishaven voor hopeloze gevallen.’

Probleem van België is natuurlijk ook dat het land al zo lang zonder regering zit. En zelfs een nieuw kabinet zal het beleid moeizaam kunnen ombuigen. In het parlement wordt na lang soebatten de ‘Lijst van 15 veilige landen’, vooral Balkan-landen, besproken. Het idee is dat kansloze aanvragen met een beroep op die lijst sneller kunnen worden afgewezen. Een schijnoplossing, vindt DeWinter. ‘Dan roepen ze dat ze uit een ander land komen.’ Zo’n 20 procent (‘Veel te veel’, aldus DeWinter) mag blijven. Zo’n 20 procent keert terug. De rest verdwijnt ‘in de natuur’: ‘Welkom in het land van melk en honing’.

Om de hoek bij de asielloketten beklaagt de uitbater van de Delhaize-winkel zich over de winkeldiefstal. ‘Iedere dag betrap ik vijf à zes dieven. Vaak bel ik de politie, maar die komt niet.’ Gemiddeld vinden in het centrum van Brussel en de deelgemeente Elsene 26 auto-inbraken, 13 gevallen van zakkenrollen en 9 diefstallen met geweld plaats. De Brusselse politie schrijft die deels toe aan de ‘sans-papiers’, veelal uitgeprocedeerde asielzoekers of andere illegalen.

‘Tussen de gezinnen die hun geluk beproeven, zitten ook criminelen die in hun thuisland al feiten hebben gepleegd’, zei een politiechef daarover onlangs tegen krant De Morgen.

Eén op de drie van de circa 11.000 gedetineerden in België is illegaal vreemdeling. Het gaat vaak om zware gevallen. Gevangenisstraffen onder de twee jaar worden door gebrek aan celruimte bij onze zuiderburen nauwelijks uitgezeten. In september uitte het Openbaar Ministerie van Antwerpen openlijk kritiek door te stellen dat de overheid de regie bij het asielbeleid volledig kwijt is. ‘Er zijn 1001 achterdeurtjes en gaten in de wetgeving.’

Verscholen achter de bomen zit een gedrongen vrouw met zwarte hoofddoek met haar dochter van zeven naast een tent. Ze komen uit de omgeving van Bagdad. Ze prikken pasta uit één bord. Haar echtgenoot is naar een polikliniek vanwege nekklachten, hij raakte ooit gewond bij een bomaanslag. Het gezin is sinds maart in België. ‘Het is koud, maar het meisje slaapt in twee slaapzakken’, zegt ze ter geruststelling.

Verderop in het inmiddels donkere park verzamelt een Eritreeër (38) takjes. Al twintig nachten slaapt hij buiten. ‘België is een shitland’, zegt hij ‘Ze geven Marokkanen, Algerijnen en Tunesiërs wel asiel. Waarom? Omdat ze Frans spreken! De politieke situatie in Eritrea is veel erger.’ Zijn 20-jarige Liberiaanse lotgenoot vraagt om een aansteker. ‘Voor een kampvuurtje.’

Mohammed (20) draagt witte sportschoenen en heeft twee getatoeëerde tranen bij zijn linkeroog. Thuis in Iraaks-Koerdistan had hij ‘problemen met de familie’. Zestien jaar oud kwam hij naar Nederland. ‘Daar was altijd woonruimte en laten ze je niet op straat slapen.’ Teruggezonden naar Irak dook hij in augustus weer op in België. Geen geweldig goeie keuze, luidt zijn constatering. Met regelmaat komt de politie langs en ruimt alles op: tenten, karton, dekens. Zelf snapt Mohammed de zorgen van omwonenden: ‘Een jongen die hier slaapt is vies en heeft wat aan zijn huid. We zijn er bang voor’. Aan vertrek uit België denkt hij niet. ‘In Irak word ik vermoord en in een ander land meteen teruggestuurd.’

Het hele verhaal plus veelzeggende foto's van Sander de Wilde en de altijd weer aardige lezersreacties staat in De Pers.