Opnieuw een schandaal bij Defensie. Tientallen Nederlandse ex-militairen lopen grote kans te sterven voordat ze hun rechtmatige schadevergoeding ontvangen van het ministerie van Oorlog. Het zoveelste voorval. Wie waagt zijn gezondheid nog voor het Vaderland?

Advocaat Jan de Bruin van Letselschadebureau Haaglanden had ik de laatste weken regelmatig aan de telefoon. Hij spreekt van ‘frustratie en woede’ bij zijn tachtig cliënten, waarvan al negen door een slopende ziekte zijn gestorven en anderen terminaal zijn. Door traag draaiende raderen op het ministerie van Defensie lopen zij hun rechtmatige vergoedingen mis. De Bruin: ‘Ze voelen zich in de steek gelaten door hun voormalige werkgever, die zijn aansprakelijkheid niet erkent.’

Zoals bijna alle Nederlandse militairen bij de land- en luchtmacht en marine werkten de slachtoffers tussen de jaren vijftig en halverwege de jaren tachtig met het wapenreinigings- en onderhoudsmiddel PX-10, waarin de carcinogene stoffen tolueen, benzeen en xyleen waren verwerkt. Daarmee werden zonder beschermende maatregelen als gasmaskers en handschoenen naast de persoonlijke wapens hele machines schoongemaakt en tegen corrosie behandeld. Sinds de dodelijke ernst onomstotelijk vaststaat hebben zich vanaf de zomer 2008 bij Meldpunt PX-10 van Defensie meer dan 1.500 (ex-)militairen of hun nabestaanden gemeld die last ondervinden van de blootstelling.

Volgens De Bruin bezigt Defensie ‘een bedenkelijke vertragingstactiek’ door eerst te stellen dat PX-10 slechts verantwoordelijk is voor leukemie. Om later ook lymfeklierkanker aan de lijst toe te voegen. Terwijl zijn tegenrapport aantoont dat het schoonmaakmiddel oorzaak is van een rits ziekten zoals longkanker, allergieën en zenuwaandoeningen. Pas dit voorjaar gaf het ministerie het RIVM een vervolgopdracht, om te onderzoeken of PX-10 ook verantwoordelijk is voor meer aandoeningen. De resultaten laten op zich wachten.

Defensievoorlichting heb ik natuurlijk ook gebeld. Die meldt dat tot nu toe 54 claims in behandeling zijn genomen waarvan vijf zijn toegewezen. Het ministerie ontkent traineren.‘Integendeel, we nemen alle klachten zeer serieus en streven naar een snelle oplossing.’ De Bruin reageert minzaam: ’In bijna vier jaar is er nauwelijks iets gebeurd. Defensie zegt dat de claim bij overlijden naar de nabestaanden gaat, daar heb je als zieke militair niks aan.’ Reden is volgens hem de angst voor de hoogte van het militair invaliditeitspensioen en het smartengeld. ‘Het totaal bedrag kan oplopen van 75.000 tot een half miljoen euro.’ Bij een gemiddelde van 2 ton per geval kom je met 1.500 potentiële claims tot 300 miljoen euro. Dat geld heeft Defensie niet, of het ministerie moet de Kunduz-missie afblazen.

Voorzitter Wim van den Burg van de militaire vakbond AFMP betreurt de trage afhandeling, laat hij me weten. ‘Defensie rekt de zaak door commissies in het leven te roepen die nader onderzoek moeten doen, in de hoop dat de tijd het probleem zal oplossen. We zullen bij Defensie en de politiek aandringen om nu eindelijk eens haast te maken.’

Gezondheidsklachten bij defensiepersoneel zijn niet uniek. Tientallen oud-militairen overleden de afgelopen jaren aan kanker na blootstelling aan de elektromagnetische straling van het HAWK-radarsysteem. Zie het verhaal Homing All The Way Killer. Velen werden ziek na uitzending naar Cambodja en Bosnië terwijl afgelopen week bekend werd dat 10 procent van de 16.000 militairen die naar Uruzgan zijn uitgezonden klaagt over mentale problemen.

Het hele verhaal Geld zieke militairen blijft uit plus de altijd leuke lezersreacties staan in De Pers. De foto is een HAWK, een fles PX-10 kon ik zo gauw niet vinden.