Deze zomer vervolg ik mijn serie 'Oorlog achter de dijken'. Voor de eerste aflevering bezocht ik Urk waar in mei een brandbom tegen de woning van de burgemeester werd gegooid. Het was even zoeken maar ik kwam in contact met daders en familie. Waaronder W.,18 jaar, een lange jongen met korte broek en mouwloos shirt.

Zijn aandeel bij de aanslag is gehuld in alcoholische nevelen. Niet vreemd na vijftien glazen bier. W.staat bedremmeld in de deuropening. 'Ik heb me laten meeslepen. Nuchter was ik er nooit aan begonnen.' Wat vrijdag 6 mei begon als een plezierig weekendje stappen draaide uit op een oorlogsverklaring van de jeugd. Verwijzend naar de volksopstand in het Midden-Oosten was er volgens sommige kranten zelfs sprake van een 'Urkse lente'.

 

Zoals bij elke onrust broeide er iets in het streng-christelijke vissersdorp aan het IJsselmeer. Opstand tover je niet uit een hoge hoed. Een week eerder, in de nacht voor Koninginnedag, racete de jeugd met brommertjes zonder uitlaat door de nauwe straten, een jaarlijks terugkerend fenomeen overgewaaid uit Genemuiden, en werden fikkies gestookt. De politie reageerde met rake klappen. Toen werden de pijlen gericht op burgemeester Jaap Kroon. Een inwijkeling die zich bemoeide met de eigenwijze Urkse cultuur. Die bewuste vrijdagavond trok rond middernacht een groep van een man of tien naar ground zero, het appartementencomplex Zonnedauw aan de Tida Kira.

Vriend E., 22 jaar, tapte benzine uit een brommer en vriend J.,19 jaar, sprenkelde de vloeistof tegen de buitendeur van hout en glas. W.: 'Toen hoorde ik achter me: steek aan!'

De timmermansleerling bezweert dat hij geen hekel had aan de burgemeester die een bovenste etage bewoont. 'Met een aantal zaken was ik het niet eens. Dat er niet met brommers zonder uitlaat mocht worden gereden, vond ik erg. Al heb ik zelf geen brommer.' Hij pakte zijn aansteker. Toen hij zijn duim naar beneden drukte, stond hij midden in de steekvlam. Overal lag benzine.'Ik dacht: ik sta in in brand!' Demonstratief wrijft hij over de wondjes bij zijn vingers. Het had ook zijn gezicht kunnen kosten, realiseert hij zich.

De gealarmeerde politie kwam en schreef de namen van de aanwezigen op. Met hun dronken koppen waren ze gewoon blijven staan. Terug naar het café stemden ze een alibi af. 'We spraken af dat we kwamen aanlopen, een steekvlam zagen en dat er jongeren wegrenden.'Daar stonk de politie niet in.'Ik weet niet hoe ze er achter zijn gekomen dat wij het hebben gedaan.'

Drie huizen verder woont medestrijder J.. Zijn ouders doen open. In de ruime keuken op de eiken tafel staat een laptop met als wall-paper een foto van J. als trotse vader met babydochter op zijn arm. Vertederd kijken ze ernaar. Moeder: 'J. had ik die avond gewaarschuwd. Blijf thuis. Je hebt een kind.' Ze gissen over zijn motivatie. Zoon J. heeft evenmin een brommer. Maar is wel iemand die graag vooroploopt, zo blijkt uit filmpjes over de roerige koninginnenacht, een week eerder, die op YouTube circuleren. J. duikt overal op. Daarbij zou J. geld krijgen van iemand, het ging om een bedrag van enkele honderden euro's. Een welkome aanvulling op het karige loon als schildersleerling. Vader: 'Hij is ook iemand van: dat doen we wel even.'

Urk staat bekend als een gesloten gemeenschap waar men voor elkaar opkomt. Maar de bijval van de dorpsgenoten viel tegen. De moeder: 'Nooit is er een gekomen die zei: hoe gaat het nou? Geen een.' Vader: 'Alleen de dominee is trouw op bezoek gekomen. Door de rest word je met de nek aangekeken.' Moeder haalt de Bijbel aan: 'Bij het einde der dagen zal de liefde bekillen.' Op 27 mei, drie weken na de aanslag, werd hun zoon 's middags van zijn werk gehaald. Vader en moeder: 'Hij heeft gelijk bekend.'

Inmiddels is de 190 centimeter lange J. na ruim twee maanden hechtenis twaalf kilo afgevallen. Emotioneel zit hij klem, volgens de moeder. 'Bij bezoek kan ik niets verkeerd zeggen, want zijn gemoed schiet direct vol.' Hij heeft de burgemeester een brief geschreven waarin hij zijn spijt betuigt en zegt zijn kind erg te missen. Moeder: 'De burgemeester antwoordde dat hij hoopt dat onze zoon na vrijlating met zijn vriendin en kind weer aan het gewone leven kan deelnemen.' Het drietal E. J. en W. is aangeklaagd voor brandstichting met gevaar voor goederen en personen, waar maximaal 15 jaar gevangenisstraf op staat. De schade bedraagt slechts 1.600 euro, maar justitie wil mogelijk een daad stellen na de verschillende aanvallen op burgemeesters. De jongste twee staan ook terecht voor bedreiging, met maximaal twee jaar cel. De oudste mededader E. hoort op 10 augustus van de raadkamer of hij nog dertig dagen extra in voorlopige hechtenis blijft. Inhoudelijk dient de zaak op 1 december bij de rechtbank in Lelystad. Zoals overal ter wereld kent moederliefde geen grenzen. Ze vindt dat zoon J. lang genoeg zit. Waarschijnlijk omdat het slachtoffer burgemeester voor zijn naam heeft staan. 'Toen ooit een jongen van mij in elkaar werd geslagen bij de catechisatie, belde ik de politie maar kwam ze niet.'

Het verhaal staat in De Pers. De foto's nam ik op Urk. De bovenste in de haven en de onderste van de branddeur.