De voortvluchtige Nedernazi Klaas-Carel Faber is nooit berecht voor zijn aandeel bij de executie van Jochem Gorter. Op de vroege ochtend van 28 oktober 1944 nam kunstschilder Jochem Hendrik Gorter (39) in doorgangskamp Westerbork plaats tussen andere terdoodveroordeelden. De locatie, naast het crematorium, was niet willekeurig gekozen. Een executiepeloton met de dan 22-jarige Klaas-Carel Faber trad aan. Na de dodelijke schoten konden de lijken direct worden verbrand.

Lange tijd was er onduidelijkheid over het aantal slachtoffers van deze fusillade, 6 of 7. Bij zijn talloze verhoren heeft oorlogsmisdadiger Klaas-Carel Faber de naam Gorter nimmer genoemd. Terwijl hij op de bewuste ochtend, uitgedost met staalhelm en karabijn, het zevental hun doodvonnis voorlas in het Nederlands.

Hij had goede redenen. Het executeren van partizanen door een bezettende macht is volkenrechtelijk - hoe bizar dat mag klinken - toegestaan. Maar het doden van mensen om hun afkomst of om minder ernstige feiten blijft hoe dan ook moord. De Sicherheitsdienst waar Faber voor werkte, wist dat Gorter gehuwd was met de jodin Bertha Gorter-Leviet, die op 19 oktober 1942 in Auschwitz was gestorven. Het Digitaal Monument Joodse Gemeenschap in Nederland, dat de herinnering levend wil houden van alle omgekomen Nederlandse joden, vermeldt de naam van Jochem Hendrik Gorter. Een woordvoerder deelt mee dat Gorter van geboorte waarschijnlijk niet joods was maar sluit niet uit dat hij overging tot het jodendom. 'Zeker is dat hij op de lijst staat omdat hij getrouwd was met een jodin en op zijn manier ook slachtoffer was van de nazi's.'

Klaas-Carel Faber werd in 1947 ter dood veroordeeld, later omgezet in levenslang voor het medeplegen van 22 moorden, waaronder de zes andere op die bewuste dag:  Iman Jacob van den Bosch, Henri Rots, Hendrik Ridder, Miente Viersen, Derk ter Veld en Adriaan Veen. Maar nooit voor Gorter. Waarom is Monique Brinks, onderzoekster en kenner van de Groningse geschiedenis tijdens de Tweede Wereldoorlog, een raadsel als ik het haar vraag. 'Zeker is dat Gorter duidelijk van een andere categorie is dan de rest van die datum.' De kleine man met achterovergekamd haar was na verraad opgepakt wegens de handel in wapens.

Pas in 1954 meldde voormalig lid van de Duitse Ordnungspolizei in Groningen Martin Schmid in Düsseldorf de betrokkenheid van Faber in deze zaak, zo blijkt uit documenten in bezit  die ik bezit. Het eigenlijke strafdossier van Klaas-Carel Faber, die in 1952 vluchtte en sindsdien in Duitsland woont, ligt in het Nationaal Archief te Den Haag en blijft onder protest van nabestaanden en advocaten uit Israël en Duitsland gesloten zolang de Nedernazi geen toestemming geeft.

Medeplichtigheid aan de moord op Gorter kan tot een rechtszaak leiden tegen de inmiddels 89-jarige oud-werknemer van de Audi-fabrieken in de Beierse stad Ingolstadt. Het Openbaar Ministerie in München heeft het aandragen van nieuwe feiten namelijk als voorwaarde gesteld. De kans dat Faber achter de tralies verdwijnt, groeit sowieso. Duitsland, dat vorige maand weigerde Faber aan Nederland over te dragen, is volgens het kaderbesluit Europees Arrestatiebevel verplicht nu zelf de levenslange celstraf uit te voeren. Er is licht aan het einde van de tunnel.

Het verhaal Faber pleegde zeven moorden plus reacties staan in De Pers. De bovenste foto is na zijn arrestatie in 1945. De onderste foto nam ik een paar jaar geleden in Ingolstadt. Hij was toen aan de tippel. Voor hoe lang nog?