De acceptatie van geweld in de Rotterdamse deelgemeente Charlois is ver opgerekt. 'Zolang ze maar niet slaan.' Een verhaal in de serie 'Oorlog achter de Dijken'. Jaap van Schijndel (62), bril en kort grijs haar en links op bovenstaande foto, voelt of het hek van de brandgang is afgesloten. 'Anders sluipt geboefte via de achteringang de huizen binnen.' Deze vrijdagavond verbetert hij met een groep wijkbewoners de leefbaarheid in Rotterdam. Daar is alle reden toe: de Maasstad is volgens de misdaadmeter van het Algemeen Dagblad, die de criminaliteit in Nederland meet, de op een na onveiligste stad. En deelgemeente Charlois, met 63.000 inwoners, scoort fors lager dan het toch al lage stadsgemiddelde. Zes van de acht wijken waren tot februari geheel of gedeeltelijk bestempeld als veiligheidsrisicogebied, zodat politie burgers preventief mag fouilleren op het bezit van wapens. Gehuld in gele fluorescerende hesjes met daarop 'Burgerblauw Buurtpreventie' gedrukt, struinen de mannen en vrouwen van vooral middelbare leeftijd de tuinloze straten af. 'We kijken of de verlichting in portieken werkt. Of er geen valgevaar bestaat door losse straatstenen en of vuilcontainers niet verstopt raken', zegt Jaap. Ingrijpen mogen ze niet, alleen rapporteren. Hij wijst naar een woonhuis. 'Laatst zag ik door een raam de loop van een geweer. Dat heb ik doorgegeven aan de politie. Van groepen die in drugs dealen noteren wij het autokenteken.'  De Bas Jungeriusstraat is met roodwitte linten afgezet. Een agent duwt een verdachte in een busje. Een steekpartij in de sfeer van huiselijk geweld bij Nederlanders, verklaart een donkere buurvrouw leunend tegen de deurpost. Ze hoort tot een van de tientallen verschillende nationaliteiten in de wijk. Meer zegt ze niet en knikt met haar hoofd: 'Ga maar kijken.' Zelf is ze niet bang voor geweld. 'Ik bemoei me nergens mee, heb ik ook geen last.' Door de portofoon roept de centrale tegen de vrijwilligers van Burgerblauw: 'Pas op je veiligheid!'
De grens van geaccepteerde misdaad is inmiddels ver opgerekt in de wijk. Aan de Pleinweg, waar het verkeer uit de Maastunnel raast, werd bij een fotozaak een rolluik geforceerd en de deurruit ingeslagen. Bij binnenkomst liggen de glassplinters nog op de mat. De 64-jarige eigenaar zegt door de telefoon klanten af. Zijn camera voor pasfoto's is samen met een laptop gestolen. De daders, twee Surinaamse broers uit de buurt, zijn gepakt omdat een buitenlandse buurtbewoner ze zag lopen en de politie belde.

De inbraak is lastig maar overkomelijk. 'Wanneer ze met een wapen je zaak binnenlopen en dreigen met 'je geld of je leven of anders schieten we je dood' en weglopen met hun buit; dat vinden winkeliers niet zo erg meer.'

De situatie in Charlois wil de winkelier niet vergelijken met een echte oorlog. De harde confrontatie ontbreekt namelijk. 'Echte mannen heb je niet meer op Zuid, zoals de havenarbeiders in de jaren zeventig die lastige vrijgezelle Turken op het Afrikaanderplein wegjoegen. De strijd is voorbij.' De Nederlanders hebben verloren, meent hij. Ouderen respecteren sinds jaar en dag een avondklok. Wie in het donker niks op straat heeft te zoeken, blijft binnen.

De winkelier wijst naar het belendende Chinese restaurant waarvan de eigenaars al tweemaal zijn overvallen. Je verdedigen kan nauwelijks. Een honkbalknuppel mag je niet in je zaak hebben. Een politieagent deed hem wel een tip aan de hand. Hij zei: 'Hang er een bos huissleutels aan en noem het een sleutelhanger.' Middenstanders in de Zuidwijk doen uit angst voor agressie van dieven geen aangifte meer van winkeldiefstal.

Bij het gesprek zit Frank (47). Hij runt een computerzaak in de Tarwewijk aan de overzijde van de straat. De Tarwewijk scoort het allerlaagst op de gemeentelijke veiligheidsindex van 2010, namelijk 3,9 punten op tien, categorie 'probleemwijk'. Het gemiddelde cijfer van de stad bedraagt 7,3. 'Hier zie je geen huizen met kogelgaten, maar wel een constante strijd tussen criminelen en politie. 'Oost-Europeanen vinden het hier een goudgekkenland. Marokkanen dagen je uit en vragen: 'Wat doe je hier? Je hebt hier niks te zoeken...', terwijl ik op Zuid ben geboren.'

Frank telt de Nederlandse huishoudens in zijn straat en komt tot drie. Hij ergert zich vooral aan de rotzooi die nieuwkomers op straat kieperen, alsof ze nog nooit van een vuilnisophaaldienst hebben gehoord. 'Mijn buurman komt uit Tsjetsjenië. Ik durf hem niet aan te spreken op zijn gedrag. Ik ben bang dat hij me doodschiet omdat hij me niet begrijpt.'  De man van de fotozaak knikt. 'Alle Nederlanders hier in de buurt zijn ontevreden. Hier tegenover woont een vrouw van tachtig jaar, die klaagt erover dat ze alle rotzooi in de tuin gooien.' Frank: 'Ze pesten je weg om er een pension van te maken. Dat trekt lieden aan met weinig geld en manieren.' Frank durft overigens best met zijn naam voluit in de krant. Zijn collega schudt zijn hoofd: 'Doe dat nou niet. Zo direct liggen bij jou de ruiten er uit.'

Ouderen herinneren zich Charlois op Zuid als een gegoede middenstandswijk. 'Je moest een bepaald inkomen hebben,' zegt een wijkbewoonster, 'anders mocht je hier niet wonen.' Toen had je nog een C&A en V&D. Op dit moment is de gemiddelde leeftijd van de Nederlandse middenstander ver boven de vijftig jaar. Jonge gezinnen zijn weggetrokken.  Nu wenst een Afrikaans gezin vanaf campingstoeltjes op straat voorbijgangers een 'goedenavond'. Verderop herstelt een glazenzetter de etalageruit van een reisbureau. De nacht ervoor vloog een voorwerp naar binnen. Kosten: zes- tot zevenduizend euro. De reden is een raadsel. 'Boze klanten heb ik niet', zegt de eigenaresse. Gelukkig gebeurde het toen ze thuis zat, zo voorkwam ze een confrontatie.  

De brutaliteit van overvallers in de Maasstad grenst aan die van misdaden gepleegd in conflicten: onnodig gewelddadig en niemand ontziend. Juwelierswinkel Hes aan de Pleinweg van Kitty (64) en Henk Kruidenier (68) werd 30 juli vorig jaar overvallen. Het was de veertiende keer. Oost-Europese gangsters graaiden de vitrines leeg en sprongen op de rug van Kitty. 'Twee wervels braken. Ik lag 52 dagen plat.' Ze is nog zwak, maar met de knie, die ook geblesseerd raakte, gaat het beter. 'Ik kan weer traplopen.' Echtgenoot Henk kreeg zware klappen op zijn hoofd en moest met een paar dozijn hechtingen herstellen. 'De geestelijke impact was enorm', verzucht hij. Zittend aan een pastafeltje voor ringen en horloges weigeren ze echter het hoofd in de schoot te leggen. 'Tegen belangstellenden zeg ik altijd dat het goed gaat.' Kitty knikt: 'We houden niet van klagen.'  In de zaak bespieden videocamera's elke hoek van de winkel. Boven de deur een apparaat dat een overvaller een DNA-douche geeft zodat hij dagen later nog traceerbaar is. 'Een vijftiende overval is reëel', zegt Henk.

Vijftig jaar staan ze al in de zaak. Kity: 'We hadden nog geen glas voor de sieraden, kun je nagaan.' De neerwaartse spiraal in de wijk begon in de jaren tachtig bij de eerste overval. Een man sloeg met een geweerkolf op hen in. Kitty hoefde drie maanden haar ogen niet op te maken, zo blauw als ze waren. 'Vroeger had je twaalf juweliers op Zuid. Nu zijn we de laatste van de oude garde.' Stoppen vinden ze geen alternatief. De winkel is hun kind en het werk is plezierig; klanten stappen alleen naar binnen als ze in een goede bui zijn. Kitty: 'Daarbij hebben de laatste overvallers ons pensioen weggehaald. Van de buit is niks teruggevonden.' Het proces tegen de drie overvallers moet nog beginnen. Zeven getuigen wil de advocaat, terwijl de overval op video is vastgelegd en werd uitgezonden bij Opsporing Verzocht. Henk: 'Spijt tonen ze niet. Bij een pro-formazitting lagen ze met elkaar te dollen.'

Burgerblauw-coördinator Jaap van Schijndel roept zijn vrijwilligers binnen voor de koffie. Hoewel met 57 procent in de meerderheid ín Charlois stappen deze avond weer geen buitenlanders mee. Jaap: 'Ze zijn van harte welkom, maar onder nieuwkomers bestaat blijkbaar weinig animo.'

Het hele verhaal Niemand wordt ontzien staat in De Pers met foto's en reacties.

De foto's heb ik gemaakt in Charlois.