Amsterdam Zuidoost geldt officieel als een 'veiligheidsrisicogebied'. Dat is een mooi woord voor conflictzone. In de serie 'Oorlog achter de Dijken', keek ik er rond. De lage grijze bewolking, het woekerende gras langs de gevels en het zwerfvuil in Gaasperdam doen denken aan Congo tijdens het regenseizoen. Drie jongens loeren naar voorbijgangers, als waren ze kindsoldaten op patrouille. Ze kennen het slagveld rond metrostation Gein en wijzen naar de supermarkt: dáár werd iemand neergestoken. Bij de skatebaan werd een mes in iemands nek geplant en bij de pinautomaat was er ook iets gebeurd. 'Ze rippen je hier al voor 100 euro', weten ze. De problemen worden vooral veroorzaakt door jongens tussen de zestien en twintig jaar, maar soms zijn er ook drugshandelaartjes van vijftien met een pistool. 'Zonder wapen kun je hier niet overleven', verzekert de jongen van veertien met een zwarte NY-pet zonder een greintje cynisme: 'Je bent altijd bang dat je door iemand anders wordt gepokt.' Zijn vriend (13) draagt een rood Adidas-trainingsjack met bijpassende rode veters in zijn sportschoenen. 'Ik kijk niet toe hoe ik in elkaar word geslagen.' Op school horen ze dat ze 'gangstergedrag' uitstralen. De drie noemen zich hiphoppers en luisteren naar rapgroepen als Green Gang, waarvan bandleden zijn opgepakt voor geweld en overvallen. Ze zingen: 'Ik voel me fly, het motto is do or die.' Om de veertig bewakingscamera's die in Zuidoost zijn opgehangen om bewoners een veiligheidsgevoel te geven moeten ze lachen. De derde, in een zwart trainingspak met afro-kleuren: 'Dan spreek je toch af in een weiland, steek je hem daar dood.' 

Even verderop, in de Willeskopstraat, werd in juni Gersom Francisca (28) doodgeschoten. Een buurvrouw wijst naar de struiken waar zijn auto doorzeefd met kogels tot stilstand kwam. 'Hij werd opgewacht. Het heeft niks met de buurt te maken.' Dader Yaron ter H. (21) is vorige week tot tien jaar cel veroordeeld. Vorig jaar telde Zuidoost 22 schietincidenten, waarvan drie met dodelijke afloop. Grote delen zijn nu bestempeld als veiligheidsrisicogebied, een lichte versie van de noodtoestand, waarbij de politie preventief mag fouilleren en auto's mag doorzoeken. Het werd daardoor even rustig, maar nu de dagen langer worden steekt het geweld weer de kop op. Twintig meter verder, bij een overkapte doorgang, werd op 8 mei iemand door zijn arm geschoten toen hij een ruzie probeerde te sussen.
De brug over, in de Steenderenstraat, werd half augustus vorig jaar Gianluca Flamingo (15) getroffen door een verdwaalde kogel na een avondje barbecuen. Een buurmeisje haalt haar schouders op: 'Hij had pech.' Zelf woont ze naar alle tevredenheid in Zuidoost. 'Het geweld hangt helemaal af van in welke kringen je beweegt. Maar het is wel gek dat er zoveel mensen met een wapen rondlopen.' Een passerende jongen met blond stekelhaar: 'Als je chill bent, heb je hier geen probleem.'

Zuidoost herbergt officieel 81.000 bewoners, maar tel er rustig de enkele tienduizenden illegalen bij met hun parallelle economie. Een auto wassen kost tien euro, een snorder die je naar het centrum rijdt idem, in het café gapen vrouwen je aan. Er wordt gehandeld in drugs, vrouwen, auto's.
Eigenlijk weet niemand wat er allemaal gebeurt achter de met vodden bespannen ramen. 'Je wenst elkaar goedendag op straat, meer contact is er niet,' zegt een gepensioneerde bewoner. De meeste blanke bewoners zijn oud, gehandicapt of verslaafd. Marcel duwt zijn zieke moeder voort in een rolstoel. Hij wijst naar de flat Kikkenstein, waar in 2009 een Nigeriaanse drughandelaar van de zevende etage sprong om aan arrestatie te ontkomen. Hij overleefde het niet. Zelf heeft Marcel een militair verleden, dus fluitende kogels doen hem weinig. 'Je kijkt er niet meer van op. Dat is het probleem.'
In zijn café in het sombere winkelcentrum Kraaiennest ziet de Pakistaan S. (47) alleen maar groeiende treurnis. 'Zeventig procent van de 36 winkeliers is failliet door een huurachterstand. Dit was ooit een A-locatie, maar wie kan nog de 250 euro per vierkante meter betalen?' In 2012 moet hij verhuizen naar het in aanbouw zijnde centrum dat de naam Kameleon krijgt. Of hij overgaat, is nog maar de vraag. Nog geen half jaar geleden werd een vuurwapen op zijn hoofd gezet en werd de boel leeg gestolen. 'Met hamers hadden ze een gat geslagen in zooo'n dikke buitenmuur.'

Buiten geven ontmoetende jongens elkaar een 'box', waarbij de vuisten elkaar zacht raken. Ze praten over R.E.S.P.E.C.T. maar trekken voor een verkeerde oogopslag of opmerking een wapen. Een bosje verlepte witte rozen voor het groene hek van een kinderspeelplaats markeert de overlijdensplek van Ishmael Gumbs (19) op 21 september 2009. Gumbs, kroeshaar, bontkraag en dikke gouden ringen, 'Weezy' voor zijn vrienden, arriveerde een jaar eerder van Sint Maarten. Zwervend en werkloos schold hij een medewerkster van de supermarkt uit voor 'hoer' en 'vetzak'. Haar vriend sprak hem daarop aan, beiden trokken een wapen en er viel een dodelijk schot. Gumbs liet een zwangere vriendin van zestien plus kind achter, maar wordt vereerd als een held, met songs en misschien zelfs een eigen monument. 'Gumbs wilde het alleen uitpraten', verzekert een vriend. Met een blik bier aan een stenen damtafel wil hij de Bijlmermores best nog eens uitleggen; geweld is de enige eerzame oplossing voor een probleem. 'Als ik ruzie met je krijg, staat het hier binnen tien minuten vol.'

Het hele verhaal Amsterdam, Nee man, dit is Congo plus reacties en voorgaande afleveringen in de serie 'Oorlog achter de Dijken' staan in de De Pers.

De foto's van boven naar beneden: Bloemen voor Gumbs, Willeskopstraat en Kraaiennest.