In een muisstille rechtszaal bekende oud-SS'er Heinich Boere de moord op drie Nederlandse burgers tijdens de Tweede Wereldoorlog. Maar het was zij-of-mij (zegt-ie)...

Uiteraard, gisteren in Aken als beklaagde in het Landgericht, zag de bejaarde Boere de keerzijde in van zijn drievoudige moord. Maar toen, in 1944, zo hield hij rechter Gerd Nohl voor, heeft hij nooit het gevoel gehad. Sterker. Hij zag het als zijn plicht tegenstanders om te brengen, want pleegden die ook geen aanslagen op Duitsers en NSB-ers? Ik zat erbij en luisterde ademloos.

Zijn eerste moord pleegde hij op 14 juli 1944 samen met handlanger Jacobus Besteman ook een gehard oostfrontsoldaat. Ze reden in burger en met vervalste papieren van de Sicherheitsdienst naar Breda om wraak te nemen voor een moordaanslag op een Rottenführer van de SS. Op hun lijst stond de Duits-vijandige apotheker Fritz Bicknese. Eenmaal in de winkel en overtuigd van zijn identiteit, verhaalde Boere: 'trok ik mijn schietklare pistool uit mijn jaszak en gaf het eerste schot af.' Daarna volgde in Voorschoten op 3 september 1944 de executie van Teun de Groot en Frans Kusters. Alles verliep koel en berekend. De opdracht was de slachtoffers thuis dood te schieten. Kusters liquideerden ze in een stille straat omdat ze zijn vrouw niet als getuige wilden hebben.

In een 33 pagina's lang verslag voorgelezen door zijn advocaat Gordon Christiansen vertelde Boere hoe hij de opdracht kreeeg van de oprichter van de Nederlandse SS Standartenführer Henk Feldmeijer. Die wees de leden van het Sonderkommando Silbertanne, dat tussen september 1943 en september 1944 ruim 50 moorden zou plegen, uitdrukkelijk op hun zwijgplicht. Anders 'stonden we met een voet in het concentratiekamp en met het andere in het graf. Als eenvoudig soldaat heb ik geleerd bevelen op te volgen.' meende Boere gehuld in een bruin joggingvest.

Na afloop van de zitting, die wegens de broze gezond van de 88-jarige nog geen drie uur duurde, serveerde advocaat Detlef Hartmann, die samen met Wolfgang Heiermann de nabestaanden vertegenwoordigt, het excuus dat bevel-bevel was af als 'quatsch'. Jurisprudentie uit eerdere na-oorlogse processen zou dit aantonen. Hij sprak van 'een zeer belangrijke bekentenis'.

Aanklager Ulrich Maass vond dat het nazi-proces na oponthoud 'eindelijk is aangekomen waarvoor we zijn gekomen.' Direct bij het begin van de zitting werd het laatste bezwaar van de verdediging, dat volgens het nieuwe Verdrag van Lissabon een persoon niet tweemaal terecht mag staan voor hetzelfde feit, naar de prullenmand verwezen. Boere was in 1949 in Amsterdam bij verstek ter dood veroordeeld, later omgezet in levenslang. Maar omdat hij vluchtte, verspeelde hij zijn rechten, meent de rechtbank.

Het proces tegen SS-er Heinrich Boere kon een positieve impuls gebruiken. De verdediging van Boere, traineert de rechtsgang. Tevergeefs werd al op de eerste zittingsdag geprobeerd aanklager Ulrich Maass te vervangen omdat hij vooringenomen zou zijn. Daarna werd wegens gehoorproblemen van Boere het proces een week stil gelegd. Teun de Groot, zoon van een op 3 september 1944 door Boere vermoorde verzetsman: 'We zijn nog niet klaar met die kerel.'

Het proces Boere duurt tot dik in februari. Volgend jaar zal ook kroongetuige SS-er Jacobus Besteman een verklaring afgeven. Dat gebeurt op video. Eerder weigerde Besteman tegenover mij naar Aken af te reizen. 'Als mensen weten dat ik erbij betrokken ben, maken ze me dood.' Bestman is bijgedraaid. Maarten Bicknese, kleinzoon van een van zijn slachtoffers, klinkt verheugt: 'Ik vind het erg dapper van de heer Besteman. Immers ook voor hem brengt dit proces weer een heleboel nare herinneringen boven. Verder ben ik erg blij dat hij nog leeft als enige echte getuige, zodat zijn getuigenis van 1946 nog volop waarde heeft.'

Of de geestelijke gesteldheid van de inmiddels 88-jarige Besteman nog volstaat, blijft de vraag. Hitlers voormalige elitesoldaat zegt zich niet veel te kunnen herinneren uit die tijd en ontkent te hebben geschoten. 'Dat zullen we wel zien.' Misschien is Besteman net zo'n goede acteur als Boere.

Hier leest mijn laatste twee artikelen 'Bevel was bevel zegt Boere' en 'Kroongetuige toch bij proces tegen Boere' terug in De Pers. Ik voeg ook wat blogs uit de oude doos toe. Weet-u nog? Toen klaagde ik erover dat er zo weinig belangstelling voor bestond. Dat is nu anders. Een leuk clubje verslaggevers reist iedere zittingsdag af naar Aken. In 2008, een jaar voor het echte proces begon had ik vooruitlopend een interview met Teun de Groot jr. Dat proces ging dat jaar niet door. Maar de aanhouder wint, blijkt. Lees 'Strafsache 52 Ks 9/08' en 'Oud-SS'er na 64 jaar berecht'. De rest kunt u zelf terugvinden door de naam 'Boere' in te vullen bij de zoekfunctie. Ik wil u ook even wijzen op een prima artikel 'suspected Nazi war criminal eludes German justice system' in Der Spiegel over die andere boef Klaas-Carel Faber. Wat u daaruit kunt leren is dat we niet moeten opgeven. Een jaar geleden hielden ook weinigen een proces Boere voor mogelijk.

De foto nam ik in de rechtzaal. Boere leek op zijn gemak, was mijn indruk. Hij vindt alle belangstelling goed. Anders zit-ie toch maar de hele dag alleen in het bejaardencentrum van Eschweiler.