Jacobus Besteman is als enige getuige opgeroepen in het proces tegen oud-SS-er Heinrich Boere dat op woensdag 28 oktober begint. De sluipmoordenaar weigert te gaan zegt hij in het eerste interview dat ooit over hem verscheen vandaag in De Pers. Hij herinnert zich weinig en huilt vooral veel.....   Meervoudig moordenaar Jacobus Petrus Besteman woont in de Randstad en opent de deur gekleed in een hemd met beige joggingbroek. Zijn weinige haar is wit en hij draagt een bril met een dun goudkleurig montuur. Als de reden voor het bezoek duidelijk wordt, het proces tegen zijn alte Kamerad SS-er Heinrich Boere, trekt hij de gast snel naar binnen. 'Als mensen weten dat ik erbij betrokken ben, maken ze me dood,' zegt hij ernstig.

Als enige nog levende getuige is Besteman opgeroepen op 2 november om 10 uur voor het 'Landgericht Aachen' te verschijnen. Voormalig Hitlers elitesoldaat lijkt van slag. 'Daar kan ik niet meer tegen. Dan ga ik dood. Lieve heer help mij toch.'

Besteman, inmiddels 88 jaar, gaat voor naar een opmerkelijk propere huiskamer met vaste vloerbedekking een bruine bank en Japans service in het pronkmeubel. De voormalige beroepschauffeur groeide op in een NSB-gezin en trad na de capitulatie in mei 1940 in dienst bij de SS Division Wiking. Hij vocht aan het Russische oostfront in de Kaukasus en de Oekraïne. 'Ik heb er 3,5 jaar gezeten tot ik gewond raakte door een granaatsplinter in mijn long.' Wrijvend over zijn linkerhand maakt hij duidelijk dat hij daar ook is getroffen. 'De pezen werken niet meer. Ik kan niks meer vasthouden.'

Terug in Nederland werd hij geselecteerd voor een geheim Sonderkommando belast met het liquideren van Duits-vijandige elementen. SS-ers voerden 54 van deze zogenaamde Silbertanne-moorden uit tussen september 1943 en september 1944 als represaille voor het doden van Nederlandse nationaal-nationalisten. Besteman werd tot de 'felsten', gerekend door Lou de Jong, schrijver van het boek Het Koninkrijk der Nederlanden tijdens de Tweede Wereldoorlog. Samen met SS-er Heinrich Boere, die vanaf 28 oktober terecht staat, ontving de dan 22-jarige Besteman op de avond van 14 juli 1944 van de Duitse inlichtingendienst SD een lijst met drie namen verdacht van verzetsactiviteiten. De eerste twee dodenkandidaten op de lijst troffen Boere en Besteman niet thuis aan. De derde op de lijst was de Bredase apotheker Fritz Hubert Ernst Bicknese, 56 jaar oud en vader van 12 kinderen. Gekleed in burgerkleren stapten ze de winkel binnen. Boere vroeg aan de man achter de toonbank of hij Bicknese was. Na een positief antwoord, trok Boere zijn pistool en vuurde driemaal in het bovenlichaam van Bicknese. Vervolgens schoot Besteman drie maal op Bicknese die toen al op de grond lag. Bicknese stierf ter plaatse.

In de nacht van 15 augustus 1944 vermoordde Besteman met drie schoten in het hoofd burgemeester P. Smulders van Someren, Noord-Brabant. Hij was samen met de burgenmeester W. Wijnen van de naburige gemeente Asten door een vierkoppig moordcommando, waaronder Besteman, van huis opgehaald. Hun dood was een represaille voor het neerschieten van twee Landwachters is Gemert. In zijn Rotterdamse huiskamer reageert Bestman als gestoken. 'Ik heb die burgemeester niet doodgeschoten. Schrijf dat op. 'Hij loopt weg en komt met een papiertje waarop hij de namen heeft geschreven. 'Sander Borgers had de leiding. Ik moest alleen meerijden.´

Op 3 september 1944 belde Besteman met een handlanger aan in Voorschoten bij Bertus van Aken. Het was Besteman die als eerste de trekker overhaalde en het slachtoffer voor dood achterliet. Die overleefde miraculeus. Verderop schoot Heinrich Boere met een handlanger op hetzelfde moment de verzetsmensen Teunis de Groot en Frans Kusters dood.

Besteman ontkent in zijn propere woning zijn aandeel bij de sluipmoorden.'Ik heb nooit een wapen gehad. En wijzend op zijn gehandicapte linkerhand wil hij duidelijk maken dat hij niet eens goed kan richten. 'Ik heb nooit iemand neergeschoten. Ik heb nooit kwaad gedaan. God weet het.' Oude bekentenissen wijdt hij aan de slechte behandeling in gevangenschap.

De rechters van het Bijzondere Gerechtshof in Den Bosch veroordeelden Besteman in 1946 ter dood. Koningin Wilhelmina gaf hem om onverklaarbare reden gratie en zijn straf werd omgezet in levenslang wat in de praktijk voor Besteman neerkwam op 13 jaar gevangenis. 'Ik ben er voor gestraft,' zegt hij met een stem waar weinig berouw in doorklinkt. Hij vindt zich namelijk onschuldig. 'Die vreselijke Duitsers hebben mij misbruikt. Ik heb er vreselijke spijt van dat ik voor de Duitsers heb gewerkt. Boeven zijn het. Nederland is mij lief anders was ik toch weggegaan.'

De vraag is of Besteman nog in staat is te getuigen. Het uiterst propere interieur verraadt dat de oorlogsmisdadiger niet seniel is. Voor het gesprek sluit hij de balkondeur om te voorkomen dat iemand het gesprek afluistert. Maar zijn ontkenningen worden regelmatig onderbroken door huilbuien. Regelmatig wenst hij dat hij ´liever vandaag dan morgen´ doodgaat. Het is moeilijk in te schatten of Besteman komedie speelt. Vergelijkingsmateriaal is er niet, eerder gaf hij geen interview.

Advocaat Detlef Hartmannn die met een collega de nabestaanden van slachtoffers van Boere vertegenwoordigt, bestempelt Besteman als 'een belangrijk getuige.' Hij is per slot van rekening de enige die nog leeft. 'Als hij niet naar Duitsland komt zal het gerecht naar Nederland moeten komen.' Onmisbaar voor een eventuele veroordeling van Boere is Besteman niet. Het proces zal vooral steunen op de eerste bekentenissen van Boere waarin hij drie moorden toegeeft en de politieverhoren van de medeplegers die reeds zijn gestorven.

Op de vraag aan Besteman of Heinrich Boere mensen heeft doodgeschoten klinkt het kort: 'Dat moet u hem zelf vragen. Ik was er niet bij.'

Het artikel in De Pers  'Laatste getuige wil van niets weten' kunt u hier lezen.

De foto heb ik van het internet geplukt. Het is een koppel van een ss-uniform.