Elektromagnetische straling gebruikt in de strijd tegen bermbommen veroorzaakt gezondheidsklachten. Een duivels dilemma dringt zich op bij de militaire top......   Want wat is belangrijker? Het leven van de militairen op het slagveld of daarna. De zaak zit zo: In Uruzgan neemt het gebruik van jammers snel toe. Jammers zijn apparaten die de radiogolven storen van op afstand bediende bermmijnen. En dat bombardement van stralen veroorzaakt volgens de militaire vakbond ACOM 'hele ernstige' gezondheidsklachten. Al 7 leden, infanteristen op uitzending in Uruzgan deden hun beklag. Voorzitter Jan Kleian tegen mij: 'Als ze op patrouille in de nabijheid van de jammers liepen, kregen ze barstende koppijn.'

Vooral de mogelijkheid dat de elektromagnetische straling ziekten veroorzaakt, baart Kleian zorgen. Tussen de jaren 60 en 90 stond luchtmachtpersoneel werkzaam bij de radarinstallatie van het Hawk-luchtdoelafweersysteem ook bloot aan straling. Dat resulteerde in honderden gevallen van kanker. Kleian: 'Uit gezondheidaspect en voor latere aansprakelijkheid pleiten we voor registratie wanneer welke militair in aanraking komt met de jammers.' Zijn vakbond heeft bij de werkgroep Algemeen Personeelsbeleid van het ministerie van Defensie gevraagd om de problemen in kaart te brengen. Hoewel de brief op 17 augustus is verstuurd heeft hij nog geen antwoord van Defensie ontvangen. 'Het duurt irritant lang.'

Ook Defensie gebeld. Die deelt mee dat de mate van straling door jammers inmiddels is onderzocht door TNO. 'De straling is binnen de norm en vormt geen gevaar voor de gezondheid van de militairen of lokale bewoners.' Over hoeveel jammers het gaat in Uruzgan, om mede te bepalen hoeveel militairen in aanraking komen met de straling wil Defensievoorlichting uit strategische reden niet melden. Maar het zijn 'meerdere voertuigen.' Opmerkelijk deelt Defensie ook mee dat 'geen gezondheidsklachten´ bekend zijn die te maken hebben met het gebruik van jammers en dat Defensie de militairen 'uitgebreid' in het gebruik van de apparatuur traint. Vakbondsman Kleian is verbaasd: 'Een betrokken militair heeft het zelfs aan zijn pelotonscommandant gemeld. Geen van betrokken jongens was voorgelicht.'

De stoorzenders bestrijken een frequentie tussen de 20 MHz en 2,5 GHz. Wie dicht in de buurt komt ervaart het effect van een reuze GSM-toestel aan een oor en een magnetron aan het andere oor. Dus blijf uit de buurt, lijkt me.

Defensie zit in haar maag met de straling, meent collega-voorzitter van de militaire vakbond AFMP Wim van den Burg. Het ministerie volgens hem de OBV-strategie toe: 'Ontkennen, Bagatelliseren en Vertragen.' De veiligheidsregels rond jammers onder militairen in Uruzgan zijn niet altijd bekend, waarschuwt hij. Personeel van de Explosieven Opruimingsdienst Defensie, die de bermmijnen onschadelijk moeten maken, zijn in folders gewezen op de gevaren van werken in de direct omgeving van de antennes, zo schreef ook zijn blad Op Linie. 'Maar de risico's zijn niet bekend zijn bij de mensen die op en rond de voertuigen werken.' Bij zijn bond hebben zich inmiddels vier leden zich gemeld. 'Ze klaagden over hoofdpijn, misselijkheid en duizeligheid.'

De jammers, de juiste naam is Counter Radio Controlled Improvised Explosive Device Electronic Warfare (CREW) worden steeds vaker ingezet. In Afghanistan valt ruim de helft van het aantal slachtoffers onder buitenlandse militairen door bermbomen. Een aantal dat toeneemt omdat de taliban directe gevechten steeds vaker uit de weg gaat. Tot nu toe zijn acht van de 21 Nederlandse omgekomen militairen het slachtoffer van een bermbom.

In België ontving het ministerie van Landsverdediging al in augustus vorig jaar klachten van tien militairen in Afghanistan over hoofdpijn, migraine-aanvallen en misselijkheid. 'De bewuste apparatuur, in bruikleen van het Amerikaanse leger, is inmiddels niet meer in gebruik,' meldt de Belgische woordvoering. Van Amerikaanse militairen is het bekend dat ze soms de binnenzijde van hun scherfvest beplakken met aluminiumfolie om de stralen te weerkaatsen. In het voertuig zelf is er geen probleem omdat de stalen constructie als de kooi van Farady fungeert waardoor de elektromagnetische straling niet binnendringt.

Regelmatig worden uitgezonden Nederlandse militairen geconfronteerd met een mix van gezondheidsklachten, als vermoeidheid, gewrichtspijnen en tumoren. Het specifieke ziektebeeld, het zogenaamde syndroom, valt vaak terug te voeren op de locatie. Zo zouden de resten van verarmd uranium en gifgas in Irak leidden tot het Golfoorlog-syndroom. De mix van vaccins was mogelijk de oorzaak van het Cambodja-syndroom. Het werken op onder andere asbestvervuilde grond bracht het Balkan-syndroom. Het zou kunnen zijn dat de elektromagnetische straling een Uruzgan-syndroom oplevert.

Het hele verhaal 'Onzichtbare vijand rukt op'  in De Pers plus reacties uit de politiek en van lezers kunt u hier lezen.

De foto was ditmaal even zoeken. Want hoe maak je een foto van straling? Ik heb dr. Ajab Noor genomen. In Uruzgan dé specialist voor de behandeling van allerhande syndromen. Want ook de lokale bevolking zal er mogelijk iets van merken.