De strijd in Afghanistan krijgt akelige overeenkomsten met de Vietnamoorlog. Dat schrijf ik in De Pers. Het aantal buitenlandse militairen neemt toe en de oorlogsvoering tegen een onzichtbare vijand vervalt in agressieve pacificatie operaties. Zie de overeenkomsten... Ook de 'Nederlandse' provincie Uruzgan ontkomt niet aan de strijdmethoden die tijdens de Vietnamoorlog 1957-1975 gemeengoed waren. Zoals buitengerechtelijke executies.  

In de maand juni van 2008 werd Khudai Nazar dorpsoudste van Sagzi in het district Deh Rawod gevraagd zich te melden bij districtgouverneur Jialani. Zeven dagen later werd zijn lijk gevonden. Zijn broer Malak Mukthar vertelt: 'Zijn mond was opgesneden en zijn nagels eruit gerukt.' Waarom hij is gedood, weten de familie niet. 'Misschien op verdenking van steun aan de taliban. Hij was eerder gekidnapt door de taliban en vrijgelaten, wat verdacht werd gevonden.' In het district Deh Rawod, ooit een taliban-vesting, zijn na zware bombardementen en een schoonmaakoperatie in september 2007 tientallen mensen verdwenen. Dit voorjaar werden drie mannen uit het dorp Yatimak gearresteerd op verdenking van het bezit van onderdelen voor explosieven en naar het kamp van de Amerikaanse special forces gebracht. Toen familie bij de poort om informatie vroeg werd gezegd dat het drietal inmiddels was vrijgelaten en waarschijnlijk naar de taliban waren gevlucht. Familie denkt echter dat de drie zijn omgebracht.

Het laten verdwijnen van tegenstanders in Uruzgan, en andere delen van Afghanistan, kent grote gelijkenis met Operatie Phoenix, een 'pacificatie-programma' uit de Vietnamoorlog. De Amerikaanse inlichtingendienst CIA probeerde tussen 1968 en 1971 de civiele structuur van het toenmalige communistisch verzet van de Viet Cong te vernietigen. Net als nu in Afghanistan ontweek de tegenstander rechtstreekse duels en zocht haar strijdmiddelen in bomaanslagen en het leggen van mijnen. Het liquideren van strijders maar ook van mogelijke medestanders ontnam de vijand hulp, inlichtingen en nieuwe rekruteringsmogelijkheden. Slachtoffers werden gekozen op profiel, bijvoorbeeld vooraanstaande dorpsbewoners van wie onduidelijkheid bestond over de loyaliteit. De planning waarbij zelfs quota bestonden voor het aantal liquidaties was in handen van de Amerikanen. De uitvoering werd veelal overgelaten aan lokale handlangers. De architect en latere CIA-directeur William Colby schat dat er zo'n 20.000 Vietnamezen zonder enig proces werden omgebracht. Sommigen verdrievoudigen dat aantal. Het doel heiligde de middelen want het verlammend effect was bijzonder gaven Viet Cong-kopstukken toe.

In Vietnam circuleerden lijsten 'marked for assassination'. Cineast Vic Franke hoorde al in 2006 in Afghanistan van Nederlandse commando's over een soortgelijke lijst van namen van taliban-leiders die gedood moeten worden. De minister van Defensie Eimert van Middelkoop antwoordde op kamervragen dat 'geen sprake van het gebruik van dodenlijsten door Nederlandse ISAF' is maar Nederlandse commando's oefenen regelmatig in de Verenigde Staten in contraterreurtraining en ze zijn betrokken bij search & destroy-operaties in Chora en de Baluchi-vallei gericht op het 'neutraliseren' van tegenstanders wat overigens binnen het ISAF-mandaat valt.   

Onderdeel van Operatie Phoenix waren illegale detenties waarbij mensen maandenlang zonder proces vastzaten en werden mishandeld om bekentenissen af te dwingen. In Afghanistan herbergt de gevangenis van Bagram Air Field, net boven Kabul, zo'n 600 terreur-verdachten. Volgens de mensenrechtencommissie Amnesty International en het Internationale Rode Kruis, dat strijdende partijen wijst op de spelregels van oorlog volgens de Geneefse Conventies, worden gevangenen gemarteld en extreem lang in isolatie gehouden. De Amerikaanse president Barack Obama die het bekendere detentiecentrum Guantanamo Bay op Cuba wil sluiten, gaf dit jaar toestemming het aantal plaatsen op Bagram Air Field te verdubbelen tot zo'n 1100.

Ook in Uruzgan worden verdachten mishandeld en zonder bijstand van advocaten soms maanden vastgezet. Zo werd op 30 januari dit jaar het huis van Ahmad Shah Khan (45 jaar), directeur van Transport, in het dorp Sarkhmue Supula door Australische militairen binnengevallen. 'Er zouden wapens en explosieven liggen verborgen. Ze hebben het hele huis vernield,' verklaarde hij tegenover De Pers. De negen aanwezige mannen werden vastgebonden en geslagen 'met handen, voeten en met geweerkolven.' Ook zouden elektrische schokken zijn toegediend, wat een oorlogsmisdrijf is. Taliban-verdachten in handen van de Afghaanse geheime dienst NDS in Uruzgan mogen eenmaal per maand worden bezocht door de Afghaanse Onafhankelijke Mensenrechtencommissie AIHRC'. Een lokale medewerker vindt dat er onvoldoende controle mogelijk is: 'Misschien worden ze bedreigd als ze zeggen dat ze mishandeld worden.' Ook in Uruzgan wordt de detentieruimte van de geheime dienst uitgebreid. De kosten, 430.000 euro, wordt betaald uit het Stabiliteitsfonds van het Nederlandse ministerie van Ontwikkelingssamenwerking.

De Vietnam-methodes zijn ingegeven door de beroerde prestaties van de Navo-geleide buitenlandse interventiemacht. Het aantal omgekomen buitenlandse militairen ligt sinds het begin van de oorlog in 2001 nu op zo'n 1300. Juli was de bloederigste maand ooit. De lijn blijft stijgen. In augustus zullen er al meer buitenlandse militairen zijn omgekomen dan de 294 van heel 2008. De meeste Navo-landen aarzelen om meer militairen te sturen voor een oorlog die zelfs in de Verenigde Staten inmiddels door minder dan de helft van de bevolking wordt gesteund. Daarbij zijn de huidige strategieën een lappendeken en blinkt de Afghaanse overheid uit in inefficiëntie. Dat gaf zelfs oud-secretaris-generaal van de Navo Jaap de Hoop Scheffer toe: ´De eerlijkheid gebiedt te zeggen dat we nog niet hebben bereikt wat we hadden gehoopt.´ Het roer moet om. En snel. De hoofdstad Kabul lag afgelopen week onder raketvuur, net als Kamp Holland.

In pure wanhoop wordt gegrepen naar de vertrouwde middelen uit vorige oorlogen. Zo zijn de Amerikanen voorstander van de Afghan Public Protection Force. Een soort burgerwacht voor wijken en dorpen dat ook met succes in Irak werd toegepast. In de provincie Wardak moeten binnenkort 1200 deelnemers actief zijn. De Nederlandse ministers van Buitenlandse Zaken, Defensie en Ontwikkelingssamenwerking uitten in een brief over de voortgang van de missie in Afghanistan van 17 juni zich 'kritisch' uit over het plan. De kans bestaat dat de lokaal geworven groepen, die ook in Vietnam tevergeefs de dorpen tegen infiltratie moesten beschermen, een schrikbewind gaan voeren. Nederland ziet liever 'alle aandacht gericht' op verbetering van de Afghaanse politie. Die overigens bekend staat om haar weelderig tierende corruptie. Maar de groeiende Amerikaanse militaire aanwezigheid, die nu zo'n tweederde uitmaakt van de circa 100.000 buitenlandse militairen zal de kans dat Amerikaanse aanpak wordt ingevoerd alleen maar doen toenemen.

Een a-symmetrische oorlogsvoering, zoals de guerrilla-oorlog tegenwoordig wordt genoemd vraagt nu eenmaal om een onconventionele aanpak. In Vietnam werden miljoenen plattelandsbewoners in met prikkeldraad omgeven woonoorden geplaatst zodat de Viet Cong werd afgesneden van voedsel en inlichtingen. In de praktijk bleken het concentratiekampen. Deze zogenaamde strategic hamlets passen ook in de nieuwe strategie van Obama, namelijk in plaats van de taliban opjagen de bevolking van de taliban afsnijden. Groot pleitbezorger daarvoor is de Australische militaire adviseur David Kilcullen. Hij treedt binnenkort aan als adviseur van generaal Stanley McCrystal die leiding geeft aan de internationale troepenmacht in Afghanistan. Die erkende afgelopen zaterdag in de krant Wall Street Journal dat de taliban inmiddels de overhand hebben. 'Het is nu een erg agressieve vijand.'.'

Kapitein Marcel Putten van de directie Voorlichting en Communicatie van het ministerie van Defensie zegt dat op beperkte schaal de strategie van strategic hamlets al in Uruzgan is ingevoerd: 'Onze aanpak is dat wij door het vestigen van patrouilleposten een permanente aanwezigheid garanderen van ISAF en Afghaanse veiligheidstroepen in gebieden die wij binnentrekken. Voorbeelden hiervan zijn de Baluchivallei en het westelijk Deh Rashan gebied, waar we het afgelopen half jaar operaties hebben uitgevoerd.'

Daarna treedt het Provinciaal Reconstructie Team aan. Dat zoekt contact met de lokale bevolking en dorpsoudsten om de Nederlandse aanwezigheid uit te leggen en kleinschalige hulpprojecten op te starten. In Vietnam bestond ook de koppeling tussen militaire en civiele inspanning. Het heette Civil Operations and Rural Development Support CORDS. In Uruzgan maakt het onderdeel uit van de drie D's-Strategie, Defensie, Development en Diplomatie. 

De D voor Development lijkt de sleutel tot succes maar net als in Vietnam lijken de propagandistische effecten het grootst. De Nederlandse militaire kosten bedragen tussen 1 augustus 2006 en 2010 volgens Defensie 1.311 miljoen euro. In Uruzgan waar Nederland de lead nation is voor vier jaar wordt door het Ministerie van Ontwikkelingssamenwerking zo'n 20 miljoen euro, of te wel anderhalf procent van het defensiebudget uitgetrokken voor de opbouw van het onderwijs en de gezondheidzorg in de provincie.

Wanneer de nazorg van militairen en vervanging van materieel wordt meegerekend, dienen de percentages gehalveerd te worden. Dat betekent dat de vier miljoen euro die het Provinciaal Reconstructie Team in vier jaar besteedt aan de veel bewierookte opbouwprojecten 0,2 procent van het hele budget uitmaken.

De overeenkomst tussen beide oorlogen is op tal van punten treffend. In Vietnam bestond een amnestiewet, de Chieu Hoi, waarbij tienduizenden zich overgaven; De Viet Cong blies bruggen op, vermoordde leraren en vernielde net gebouwde scholen maar de steun onder de bevolking groeide. Een Zuid-Vietnamees leger werd uit de grond gestapt maar bleek ongemotiveerd.

In het Vietnam-receptenboek stond ook de wens voor democratisering, als dam tegen het extremisme.  Net als nu in Afghanistan, waar geruchten over vervalste stemkaarten voor vrouwen bij de presidents- en provinciale raadverkiezingen op donderdag 20 augustus hardnekkig doorklinken. De denktank Afghanistan Analysts Network rapporteerde afgelopen weekeinde: 'Er is een wijdverspreide overtuiging dat de verkiezingen 'beklonken' zijn door een combinatie van buitenlandse bemoeienis, deals tussen politieke leiders en fraude.'

In Parijs begonnen in maart 1968 vredesonderhandelingen met de Viet Cong die zich vervolgens jarenlang hebben voortgesleept. De oproep van de net aangetreden Navo-secretarisgeneraal Anders Fogh Rasmussen om met de gematigde taliban te praten moet in hetzelfde licht worden gezien. 'Makkelijk zal het niet worden, maar het kan wel.'

Minister van Defensie Eimert van Middelkoop zag dit voorjaar voor een publiek van professoren en studenten toch licht aan het einde van de tunnel.´Het gaat heel goed in Uruzgan. Er wordt vooruitgang geboekt.'

Op het hoogtepunt van de Vietnamoorlog in 1967 deed Amerikaans opperbevelhebber Willam Westmoreland een soortgelijke uitspraak. Hij zei: 'Ik zou een hele reeks veelzeggende cijfers kunnen noemen over: de wegen die worden aangelegd, het steeds grotere aantal vijandige slachtoffers, het aantal overlopers aan communistische zijde naar de regeringskant, de hoeveelheid wapens die worden buitgemaakt en andere statistische gegevens waaruit duidelijk blijkt dat we vorderingen maken.' Twee jaar later waren 543.000 Amerikaanse militairen gelegerd in Vietnam, het hoogste aantal ooit. De inzet mocht niet baten. De Viet Cong ontving enorme steun uit Noord-Vietnam en de Sovjet-Unie, zoals de taliban nu bevoorraad wordt uit naburige landen als Pakistan, Iran en de Golfstaten. Ondanks alle ontwikkelingsprojecten groeide de afkeer van de buitenlandse bemoeizucht. In de Verenigde Staten zelf nam de kritiek op de oorlog die bijna 58.000 Amerikaanse levens zou kosten, en het land trok zich in 1973 terug uit Vietnam. Twee jaar later op 30 april 1975 bezette de Viet Cong de hoofdstad Saigon. De bejubelde strategieën over het winnen van de hearts and minds waren stuk voor stuk mislukt.

Het artikel kunt hier lezen.  

Op de foto sta ik tussen de brokstukken van een huis dat kort geleden werd verwoest door Amerikaanse Special Forces in het district Deh Rawod. De eigenaar werd verantwoordelijk gehouden voor een bermbom die honderd meter verder bleek ingegraven. De nieuwste methode van 'hearts & minds' winnen in Afghanistan, moet u maar denken.