Mijn poging om discussie los te weken over het sturen van Belgische militairen naar de oorlog in Zuid-Afghanistan viel in goede aarde. De postbus loopt vol met verzoeken tot spreekbeurten, optreden voor radio en televisie en het schrijven van opiniestukken.
Afgelopen zaterdag mocht iets schrijven voor het socialistische dagblad De Morgen. Het verzoek verraste me want ik ben niet erg populair bij deze krant. In het verleden schoffelde ik hun Afrika-correspondente onderuit over haar Rwanda-verslaggeving in 1994. Ze had een dikke duim, stelde ik vast. Zij werd boos en spande een heuse rechtzaak aan. Ik won op alle fronten maar tja ze was een vriendin van de 'politiek hoofredacteur'. Dus ik ging de vriescel in. Dat is zeker zo lang geleden dat de nieuwe generatie het bestaan van de controverse is vergeten of er nooit iets over heeft gehoord. En omdat ik waarschuwen voor gevaren ook als een deel van mijn taak zie, heb ik aan hun verzoek voldaan. Lees zelf maar.


België op de zeepbaan naar Afghanistan

België stuurt in september 4 F-16’s jachtvliegtuigen naar het woelige zuiden van Afghanistan. Een tactische fout in een oorlog die strategisch tot mislukken is gedoemd, meen ik.


Mijn eerste sommaties behelzen het afgesproken termijn van vier maanden dat de vliegtuigen op Kandahar Airfield blijven. En de taak: het fotograferen van Talibandoelen en het begeleiden van konvooien onder andere boven de provincie Uruzgan.
Politieke besluitvorming over de participatie in een oorlog versoepelt door de zaken als risicoloos en temporair te schetsen, weet Minister van Landsverdediging Pieter de Crem. Hij keek de truc af van regering Balkenende 2. Toen die de eerste Nederlandse militairen naar het woelige Uruzgan stuurde, augustus 2006, was er sprake van een uitzendtermijn van twee jaar en een ´opbouwmissie´. Beide doelen zijn niet gehaald. De Nederlanders blijven tot eind 2010 in wat na zestien doden een vechtmissie heet.
België glijdt gegarandeerd dezelfde zeepbaan af. De vier F-16’s zijn een intentieverklaring, namelijk dat de regering Yves Leterme wil deelnemen aan de strijd in het zuiden. Het termijn zal hoogst waarschijnlijk worden verlengd door druk vanuit de Navo die met groot manschappentekort kampt. Ook presidentkandidaten Barack Obama als John McCain eisen meer steun in de ‘war on terror’ van de Europese lidstaten.

De militaire stap die België zet is van ‘vredesbewarend’, zoals rond het vliegveld van Kabul en in de provincie Kunduz, naar ‘vredesafdwingend’. Ook al zou de taak van de jachtvliegtuigen beperkt blijven tot verkenningsvluchten, je bent een radertje in een oorlogsmachinerie. De kans is echter groot dat de vliegtuigen, omdat ze dienen als vervanging van enkele Nederlandse F’-16’s, deelnemen aan bombardementen. Dat geeft risico’s voor het afgesproken mandaat. De aanwezigheid van de circa 45.000 sterke buitenlandse International Assistance Security Force Isaf-macht wordt gelegitimeerd door VN-VeiligheidsRaadresolutie 1386 uit 2001. Die geeft buitenlandse troepen het recht ‘de veiligheid te onderhouden’ en ‘het terrorisme uit roeien’. Alleen leert de praktijk dat de inzet van jachtvliegtuigen, en zware artillerie zoals het 155 mm pantserhouwitser, bijna driekwart van alle burgerdoden in het zuiden veroorzaakt. De enorme schokgolven werpen met gemak de dikke lemen muren van de woonhuizen om waarna mensen er onder stikken, zover ze niet uiteengeregen worden door de luchtdruk en de scherven. De Taliban zoekt, als elke guerrillagroep, dekking tussen de burgerbevolking. Bommen op de Taliban betekent in veel gevallen dan ook collateral damage. Uit eigen onderzoek in Uruzgan blijkt dat de VN-geautoriseerde missie vier- tot vijfmaal zoveel onschuldigen treft als die van de tegenstander.
Waneer de Belgische militairen geweld mogen gebruiken, staat in de ‘Rules of Engagement’. Deze gedragsregels zouden voor de Belgische militairen dezelfde zijn als die van de Nederlandse. Alleen heeft de volksvertegenwoordiging daar geen grip op. De inhoud blijft voor niet-militairen geheim. Sturing van het geweldsniveau is daarom onmogelijk.
De Nederlandse F-16’s voeren ook taken uit voor Operatie Enduring Freedom, de oorlog tegen Opposing Militant Forces, restanten van het verdreven Taliban-regiem en leden van de terreurgroep al Qaida. Gevangen genomen verdachten worden gezien als ‘vijandige strijders’ en genieten geen bescherming onder de Derde Geneefse Conventie, die over de behandeling van krijgsgevangenen. Tegen het internationaal recht kunnen ze maanden, zo niet jaren worden opgesloten in geheime gevangenissen waar ze bloot staan aan martelingen. Voor deze schending van de rechtsorde draagt België bij deelname medeverantwoordelijkheid.
Het hoeft geen betoog dat bombardementen op woonhuizen en het opsluiten zonder vorm van proces de bevolking niet wild enthousiast maakt voor de buitenlandse militaire aanwezigheid. De ervaring van de Russische bezetting (1979-1989) zit bij velen nog vers in het geheugen. De voormalige Sovjet-Unie hanteerde nagenoeg dezelfde strategie als de huidige Isaf/Oef. Met bekend desastreus resultaat voor beide partijen: honderdduizenden dode burgers, 15.000 gesneuvelde Russische militairen en een afgang van de invasiemacht.
Guerrilla valt alleen met de verhouding één man op één man te verslaan. Wil de huidige regering van Hamid Karzai en de Isaf/OEF de opstandelingen verdringen, zullen ze op dezelfde manier moeten leren vechten. Verplaatsen per voet en auto en zich voor zeer lange tijd onder de bevolking mengen. De praktijk is dat de buitenlandse militairen verweg van de lokale mensen verblijven, verscholen achter dikke muren. Ze spreken de taal niet en begrijpen weinig van de lokale cultuur. Bovendien zijn het vooral niet-moslims uit Australië, Canada, Engeland, de Verenigde Staten en Nederland die in het religieus zeer orthodoxe zuiden vechten. De kleine zestigduizend militairen van het Afghaanse leger ANA bieden evenmin soelaas. Ze leren de klassieke westerse methoden van de buitenlandse officieren die hen opleiden. Daarbij behoren ze vaak tot andere clans en bevolkingsgroepen dan de lokale Pathaanse bevolking.


Het volgende verzoek van De Standaard is binnen. Krijgt u ook te lezen.