Nog een zaak waar ik bredere belangstelling voor zoek:  S. (zijn achternaam en foto heb ik in 2013 en 2014 op zijn verzoek weggehaald). De voormalige legerinformant klaagt de Nederlandse staat aan. Hij zou 28 maanden voor Nederlandse militairen in Bosnië inlichtingen hebben verzameld. Onbetaald en bedreigd vluchtte hij naar de Verenigde Staten. Afgelopen donderdag werd in het gerechtshof van Den Haag de eerste stap gezet in een unieke zaak.

S., een stevige Kroaat van nu 29 jaar, sprak ik voor het eerst op zijn schuiladres in de Verenigde Staten. Hij vertelde me hoe Nederlandse militairen die deel uitmaakten van de Stabilisation Force SFOR (die tussen 1996 en 2004 moest toezien op het vredesverdrag van Dayton tussen Serven, Kroaten en Moslims) hem aanspraken en vroegen of hij hen kon helpen bij het vinden van voortvluchtige oorlogsmisdadigers uit zijn streek in de omgeving van de stad Vitez. De boeven werden gezocht door het Joegoslavië tribunaal in Den Haag. S. gaf inlichtingen over adressen, zorgde voor recente foto’s en tekende zelfs plattegronden waardoor onder andere de voortvluchtige misdadiger Vlatko Kupteskic kon worden gearresteerd.
Bij zijn mondelinge toelichting voor de Haagse rechtbank, melde S. verder dat hij de officieren alleen van voornaam kende. Ze zeiden niet dat het leden van de Militaire Inlichtingen- en Veiligheidsdienst MIVD waren. In missiegebieden is deze dienst echter als enige belast met het inwinnen van informatie. S. bezocht ze regelmatig in het Nederlands hoofdkwartier in Busovaca, ‘Hotel Nunspeet.’ Daar voorzag hij de Nederlanders, volgens eigen zeggen, ook van informatie over mogelijke aanslagen tegen SFOR. Maar de Nederlanders lieten hem aan zijn lot over toen de Kroatische inlichtingendienst, die lucht kreeg van zijn spionnenwerk, hem en zijn vader zwaar mishandelde.

De Amsterdamse advocaat Gerrit Jan Pulles die S. juridisch bijstaat, spreekt van een schandalige zaak. “S. heeft zich 28 maanden voor de Nederlanders ingezet. De Staat heeft de morele plicht de beloofde maandelijkse vergoeding van 5000 DM, ruim 2000 euro, uit te betalen. Hij, zijn vader en zijn moeder hebben moeten vluchten naar de Verenigde Staten. Het land van zijn vader wordt nu verbouwd door de buren en krijgt hij niet meer terug. Hem was asiel beloofd in Nederland. Maar hier werd hem aangeraden terug te gaan omdat het hier te gevaarlijk zou zijn.” Over de totale materiële schade wil de advocaat geen uitspraak doen maar zou in de honderdduizenden euro’s kunnen lopen.

Op de zitting, een voorlopig getuigenverhoor heet zo iets, werd de Staat vertegenwoordigd door een opmerkelijk zware delegatie waaronder J. Sikkel, plaatsvervangend secretaris-generaal van de MIVD. De zaak zit dus blijkbaar niet lekker. In het verweer pleitte landsadvocaat Erik Daalder dan ook de vordering niet in een openbare civiele rechtzaak te behandelen. Zoiets trekt alleen maar onnodige publiciteit. Een beter alternatief lijkt de Commissie van Toezicht Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten CTIVD. Veel van de 11 getuigen die S. oproept zijn namelijk MIVD-medewerkers. Daalder: “De noodzaak de geheime informatie vertrouwelijk te houden moet zwaarder wegen dan het belang van S..” Die zittingen zijn niet openbaar, ook niet voor S. en diens advocaat. Nou, dan weten u-en-ik- het wel. Klagen tegen een olifant dat-ie op je teen staat, heeft meer zin. Advocaat Pulles verwierp dan ook de suggestie. “De Staat probeert met een beroep op de veiligheidswetgeving zich aan haar civiele verantwoordelijkheid te onttrekken.” Of Robert S. en zijn advocaat Pulles de getuigen mogen horen, maakt de Haagse rechtbank op 17 juli bekend.

Ik heb ook nog even gebeld naar het Ministerie van defensie. Wat weinig nieuws opleverde. MIVD-woordvoerder Roger van Wetering: “We doen geen mededelingen over personen die al dan niet in dienst van, of in opdracht van, de MIVD hebben gewerkt.”

En voor u me verwijt de Staatsveiligheid op het spel te zetten door het voor S. op te nemen, wijs ik fijntjes naar advocaat Pulles. Die attendeerde op de verstrekkende consequenties als de Staat haar beloften tegenover spionnen niet nakomt. “Dat kan gevaarlijk zijn voor Nederlandse militairen. Dan gaan mensen niet meer informeren want ze weten dat ze misschien geen geld en bij problemen geen bescherming krijgen.”
Het is dus niet alleen een principiële kwestie S. tot op de bodem publiekelijk uit te zoeken. Het is strategische noodzaak. Tenzij je je troepen -in laten we zeggen Afghanistan- blind de strijd in wil sturen.