De Amerikanen laten een rommel achter in Irak nu hun vechtmissie eind augustus 2010 is afgerond, concludeer ik na zeven jaar oorlog. Het begin mocht ik aanschouwen vanaf het dak van het Palestine Hotel op donderdagochtend 20 maart 2003. Kruisraketten bestookten het Rasheed militaire vliegveld in het zuiden van Bagdad . Ze vormden de prelude van een rits VS-blunders. De inzet van bunkerbusters, in plaats van conventionele bommen, maakten de vlucht mogelijk van de militaire top inclusief dictator Saddam Hoessein. Een foutje, bedankt.

Dat gold ook voor de drijfveer achter de oorlog, namelijk het gevaar dat Saddam een arsenaal massavernietigingswapens binnen 24 uur kon inzetten en daarmee een groot gevaar zou vormen voor het Midden-Oosten. Jarenlang zag je colonnes special forces over de smalste zandwegen rijden, maar de laboratoria voor de aanmaak van chemische en biologische wapens zijn nooit gevonden. Zoveel credit voor het professionalisme van de Amerikaanse inlichtingendiensten en de geloofwaardigheid van Amerikaanse politici.

Saddam Hoessein werd op 30 december 2006 opgeknoopt, dat was een pluspunt. Maar de kosten, ruim 100.000 Iraakse doden en sommigen spreken van een veelvoud, voor Operation Iraqi Freedom bleken te hoog. Bloemen strooiende Irakese kennissen keerden zich binnen een paar maanden af van hun bevrijders. Onoplettende autobestuurders werden zonder pardon door militaire snotneuzen onder vuur genomen als ze een stopteken niet zagen. Alles buiten de Groene Zone, het multinationale hoofdkwartier in Bagdad, was voor gevechtshelikopters een free fire zone. Toen ik na vier maanden in de zomer van 2003 terugkeerde, zei een Irakees. 'We voelen ons niet bevrijd maar bezet.' Werkloosheid en gebrek aan eerste levensbehoeften als schoon drinkwater en elektriciteit dreven de burgers in de handen van de sjiitische fundamentalisten als Muqtada al-Sadr en al Qaida-gelieerde groeperingen. Zoveel voor de Amerikaanse tact.

De Koerdische bevolking, die erg leed onder het verdreven Baath-regiem, heeft het meest geprofiteerd, maar ziet nu op de universiteiten van de noordelijke stad Mosul de sjiitische dictatuur aan kracht toenemen. Sjiiten maken tweederde uit van de circa 29 miljoen Irakezen en staan onder grote druk van VS-aartsrivaal Iran om Irak om te bouwen tot een gelijksoortige akelige theocratie. Buurlanden als Syrië laten met de smokkel van geld en wapens niets na ter bevordering van de anarchie, hoorde ik twee jaar geleden. 'Het land is bang dat zij de volgende in de rij zijn voor een Amerikaanse aanval,' vertelden inwoners. Honderdduizenden christenen die onder Saddam relatieve vrijheid genoten zijn en masse gevlucht omdat ze worden geassocieerd met de westerse Kruisvaarders.

Anno 2010 is er weinig terecht gekomen van een functionerende democratie, nog zo'n zelfopgelegde taak waar de Amerikanen. Sinds de gewelddadig verlopen parlementsverkiezingen in maart, de derde na de invasie, waarbij premier Nouri al-Maliki terzijde werd geschoven, lukt het niet om een regering te vormen.

De Amerikaanse president Barack Obama zal deze week zijn publiek bij een speech vast de successen van zeven jaar Amerikaanse militaire aanwezigheid in Irak inwrijven. In de trant van: 'Het is goed dat we er geweest zijn. Er is vrijheid en Irak vormt geen gevaar meer voor de wereldvrede.' Zijn voorganger George Bush sprak op het vliegkampschip USS Abraham Lincoln op 1 mei 2003 van een gelijksoortige 'mission accomplised'. Toen waren 138 Amerikaanse militairen gesneuveld. Eind augustus 2010 wijst de teller het 32-voudige aan, namelijk 4417 Amerikaanse doden. Ietsje minder dan 50.000 Amerikaanse militairen blijven in Irak achter tot eind 2011 om het Iraakse leger te trainen en voor speciale acties. Let wel: dat is nog altijd de helft van het aantal VS-militairen nu operatief in die andere brandhaard Afghanistan. De Iraakse legerchef, de Koerd generaal Babaker Zebari ziet het vertrek van het restant het liefst uitgesteld tot 2020, pas dan kunnen de Irakese veiligheidstroepen voor orde en rust zorgdragen. Gisteren werden in twaalf steden aanslagen gepleegd met ruim 60 doden op één dag tot gevolg. Zo weinig resultaat is tot nu geboekt.    

Bij mijn laatste trip in maart vorig jaar werden bij de invalswegen van de zuidelijke stad Samawah auto's uit andere oorden geweigerd. 'We zijn bang voor autobommen,' verklaarde mijn gids Dragon. Afgelopen week vroeg hij in een email. 'Wanneer kom je weer?' De oorlog om het land tussen Eufraat en Tigres is nog niet gestreden. Zoveel is duidelijk.

Zie ook Irak blijft een zooitje in De Pers met reacties. Op mijn website vindt u veel verhalen over de oorlog in Irak terug.

De foto's werden op de namiddag van 9 april 2003 genomen. Net nadat de Amerikanen op het Firdawsplein naast het Palestine Hotel in Bagdad waren aangekomen. U ziet u nog het standbeeld van Saddam Hoessein staan dat een paar uur later werd neergehaald.