Vier jaar Nederlandse militaire aanwezigheid in de Afghaanse provincie Uruzgan roept veel vragen op. Daarom roep ik op tot een parlementair onderzoek naar 'Missie Afghanistan 2006-2010'. Want zijn de 1,4 miljard euro kosten van de militaire missie wel verantwoord besteed? Wat is gebeurd met de honderd miljoen euro ontwikkelingsgelden die direct in de kleine provincie zijn gestopt? Was de prijs van 24 gesneuvelde Nederlandse militairen niet te hoog? En hadden de honderden Afghaanse burgerdoden, terwijl Nederland 'lead nation' was van Task Force Uruzgan, niet kunnen worden voorkomen? Vragen waarop de Nederlandse burger een eerlijk antwoord verdient. Wellicht kan de Nederlandse politiek er een les uit leren voor toekomstige militaire missies.

De Nederlandse aanpak in Uruzgan bestond uit de drie D's: Development-ontwikkeling, Defensie and Diplomatie. Wat kwam daar van terecht? Een voorbeeld: Voor de ontwikkeling van Uruzgan is in vier jaar zo'n honderd miljoen euro uitgetrokken. Daarvan was 7 miljoen euro bestemd aan het onderwijs. Onduidelijk is waar dat geld terecht is gekomen. De cijfers over het aantal scholen en leerlingen verschillen namelijk nogal. Provinciaal minister van Onderwijs in Uruzgan Malan Rahmtullah telt in Uruzgan 267 scholen, inclusief vier religieuze scholen. Zo liet hij me afgelopen maand weten.

Volgens Buitenlandse Zaken in Den Haag, die de officiële cijfers van het Afghaanse ministerie van Onderwijs hanteert, staan er 174 scholen in de provincie. 'Een verdubbeling sinds 2006'. Een verschil van 93 scholen dus. Of te wel ruim de helft. Ook bestaan er verschillen over het aantal leerlingen. Volgens cijfers vergaard in Uruzgan staan 75.050 leerlingen ingeschreven. Het Haagse ministerie spreekt van 'totaal 53.805 leerlingen'. Een verschil van 21.245 leerlingen. Of te wel ruim eenderde. Ook loopt het cijfer sterk uiteen over het aantal meisjes dat onderwijs volgt. Uruzgan meldt 9.000 meisjes. Volgens Den Haag is dat de helft, namelijk 4.611.

In de praktijk klinken de getallen nog dramatischer. Een ambtenaar in Chora meent dat 'vijftien procent' van alle kinderen momenteel onderwijs volgt in het district. 'Door onveiligheid, gebrek aan schoollokalen en leraren.' Uit een steekproef bleek dat van vijf bezochte scholen er twee niet veel verder waren gevorderd dan de fundamenten. Twee waren aan de buitenzijde afgebouwd maar de afwerking binnenin ontbrak. Een school functioneerde wel: de koranschool.  

Ook op het speerpunt 'diplomacy' -goed bestuur-  is de laatste vier jaar weinig bereikt. Het wegsluizen van Nederlandse ontwikkelingshulp, bestemd voor burgers, is door de vingers gezien, verzwegen en ontkend. In maart 2006 werd Abdul Hakim Munib gouverneur van Uruzgan. Parlementslid voor Uruzgan Mohammed noemde hem al snel 'een dief'. Minister van Ontwikkelingssamenwerking Bert Koenders riep in mei 2007 echter: 'We hebben vertrouwen in gouverneur Munib.' Een paar maanden later vertrok de voormalige onderminister van het verdreven talibanregiem wegens corruptie. Op kosten van de Nederlandse belastingbetaler bouwde hij een fraaie villa in Kabul.

De volgende die het witte gouverneursgebouw in Tarin Kowt betrad was Asadullah Hamdam in september 2007. Hamdam vloog regelmatig naar Kabul met een goed gevulde tas die hij met alle geweld als handbagage meenam. Die zat namelijk vol met bankbiljetten, eigenlijk bestemd voor de salarissen van onderwijzend personeel en de aanleg van wegen. Vorig jaar oktober noemde Michel Rentenaar, civiel hoofd Provinciaal Reconstructie Team in Uruzgan, deze Hamdam 'de aangewezen leider van deze provincie. Ik heb het gevoel dat met hem samen kunnen werken.' Hamdam verdween in maart 2010 van het politieke toneel, en wacht nu elf aanklachten wegens, u mag het raden, corruptie.PRT-opvolger Jennes de Mol, noemt goed bestuur anno 2010 nog altijd 'de grootste uitdaging van het land.'

Vandaag besteedt De Pers zes pagina's aan de missie in Uruzgan. Onder andere over de veiligheid in de provincie zoals ik die aantrof: In Tarin Kowt moet je nog steeds oppassen. En: De talibanrebellen rammelen weer aan de stadspoort. En: Is Afghanistan nu iets verder dankzij Nederland.

Een hele rits kritische artikelen van mijn hand over de laatste vier jaar Uruzgan kunt u teruglezen op mijn blog.

De foto's nam ik in Chora bij mijn laatste reis: van boven naar beneden: Nederlandse militairen in Chora, een kapotte tractor bij het districtskantoor en vertwijfelende arbeiders in de bazar.