Het best bekeken nieuwsprogramma op de Nederlandse televisie voldoet niet aan de ‘hoogste journalistieke eisen van zorgvuldigheid, betrouwbaarheid, ongebondenheid, pluriformiteit en objectiviteit’. Met andere woorden: de NOS schendt de eigen code. 

Vandaar een nieuwe aflevering van Zwartboek NOS Journaal. Opdat we niet vergeten.

 

We nemen de NOS Journaal-uitzending van 8 juni 2018 om 20.00 uur onder de loep, het meest bekeken programma van die dag met 1.331.000 kijkers (cijfer SKO). En wat hebben die gezien? Lees, en het wordt u duidelijk dat voor de NOS iedereen gelijk is, maar toch weer niet helemaal. 

 

Noodverordening Noordwijk  

 

Het eerste item is de afkondiging van een noodverordening in Noordwijk rond het Rederijksersplein om, zo zegt presentatrice Dionne Stax, ‘een groep brandstichtende en gewelddadige jongeren te beteugelen’. De ingreep is ‘zeldzaam zwaar’ en bestaat uit een samenscholingsverbod, preventief fouilleren en beperkte toegang tot de buurt. De achtergrond van de raddraaiers noemt de NOS niet. Wel dat de noodverordening ‘tot volgende week zondag’ duurt. Laat dat nu het einde zijn van de ramadan en het daaropvolgend Suikerfeest.

Dagblad De Telegraaf windt er geen doekjes om en spreekt over ‘rel-Marokkanen’ als de veroorzakers.  

 

Sociaal en Cultureel Planbureau & islam

Zou het verzwijgen iets te maken hebben met het derde item van de uitzending over Nederlandse moslims die steeds religieuzer worden? Ze bidden vaker en meer vrouwen dragen een hoofdoek. Dionne zegt: ‘Volgens het Sociaal en Cultureel Planbureau komt dat voor een deel door de manier waarop in Nederland tegen de islam wordt aangekeken.’  

Ook de website NOS.nl destilleert deze suggestie: ‘Dat komt voor een deel door de toegenomen spanningen tussen moslims en niet-moslims en als gevolg daarvan een gevoel van uitsluiting.’ 

Maar het SCP heeft in het besproken rapport ‘De religieuze beleving van moslims in Nederland’ helemaal geen oorzaken onderzocht, meldt onderzoeker Willem Huijnk van het SCP hoogstpersoonlijk op Radio 1. ‘In dit onderzoek hebben we niet direct zitten kijken naar verklaringen. Die interpretaties van die ontwikkelingen zijn op basis van andere onderzoeken en daar worden verschillende verklaringen gegeven. (…) In zijn algemeenheid geldt voor gelovigen dat het leven in een seculiere samenleving je dwingt meer na te denken wat precies de betekenis is van je geloof en religie.’ 

 

Het NOS Journaal springt naar conclusies door expliciet naar niet-moslims te wijzen als zijnde de schuldigen dat Nederlandse moslims zich meer terugtrekken in hun geloof. ‘Framen’ heet dat, en dat is wat anders dan journalistiek bedrijven.

In het journaal-item dat volgt komen twee moslims aan het woord. De een beantwoordt de vraag van de interviewer of hij religieuzer is geworden met ‘helemaal niet’. Hij vindt wel, volgens de tekst van de NOS-journalist ‘dat er in Nederland onterecht vaak negatief over de islam wordt gesproken, bijvoorbeeld door de anti-islambegweging Pegida, die voor een moskee wilde demonstreren. De man: ‘Waarom moeten we elkaar gaan pesten?’ 

De tweede man zegt: ‘Voor mij is islam goed zijn voor jezelf, goed zijn voor je buren, je naasten, de natuur, de mensheid, gewoon liefde.’

De journalist van de reportage duidt: ‘Beiden hopen dat de beeldvorming over de islam zal veranderen.’

 

Maar waar blijft de kritische noot in de reportage? Want in tal van landen, dus ook in het grootste moslimland Indonesië, is dezelfde striktere religieuze beleving merkbaar en dragen inmiddels meer moslimvrouwen een hoofddoek. Daar heb je geen Pegida-leden die voor een moskee varkenshaasjes barbecueën. 

 

Nog een journalistieke vraag die de NOS niet opwerpt: zouden de vele dodelijke moslim-aanslagen die Europa al jaren teisteren niet mogelijk de oorzaak zijn van de verbreding van de kloof tussen de bevolkingsgroepen? Ook in Nederland zijn recentelijk op straat mensen aangevallen met de kreet ‘Allahu Akbar’. Regisseur Theo van Gogh is op 2 november 2004 door een moslim vermoord in naam van het geloof. De NOS-verslaggever zou kunnen wijzen naar de rellen, door met name Marokkaanse jeugd, in Noordwijk zoals genoemd in het eerste item. Brandstichting en bedreiging verbreden het draagvlak voor de islam in Nederland evenmin. 

 

Maar dat gebeurt niet. De uitsluiting van de moslim wordt veroorzaakt door de foute opstelling van de autochtone Nederlander, klinkt de boodschap van het NOS Journaal.

 

De moordenaar (verkrachter etc.) 

 

Een volgend onderwerp in deze NOS Journaal-uitzending van 8 juni 2018.

Dionne Stax zegt: ‘In Irak is de 20-jarige Ali Bashar aangehouden. Hij wordt ervan verdacht dat hij in het Duitse Wiesbaden het meisje Susanna van veertien heeft vermoord. Toen haar lichaam eergisteren werd gevonden was hij met zijn gezin al naar Irak gevlucht.’

Meer zegt ze niet over de zaak. 

Wat wordt verzwegen? Ali is een asielzoeker (maar vlucht met familie terug naar Irak, dat plots niet zo gevaarlijk blijkt). Hij is een moslim. Hij heeft het meisje verkracht. Het meisje was Joods. Hij is al eerder verdachte geweest in een verkrachtingszaak. 

Herinnert u zich de uitlating nog van Marcel Gelauff over de ‘witte’ schutter van Las Vegas op 2 oktober 2017? (Zie Zwartboek 2e vangst.) Toen zei hij in de Volkskrant over het melden van ras, etniciteit of religieuze achtergrond in het NOS Journaal het volgende: ‘Het gaat altijd om relevantie. In dit geval [van de witte schutter] wilden we alles wat we wisten vertellen. Als een nieuwsgebeurtenis dusdanig schokkend is, dan weegt het belang van informeren het hoogst.’ Bij de NOS geldt voor een moslim asielzoeker die een Joods meisje heeft verkracht en vermoord het ‘belang van informeren’ blijkbaar dus niet. (Tip: lees hoe de NOS denkt over antisemitisme in Duitsland, Zwartboek 6evangst.)

 

‘Waardering andere culturen’ 

 

Nog een item. Tv-kok Anthony Bourdain is overleden en wordt herdacht. Het NOS Journaal laat hem uit een oud interview de stichtelijke woorden zeggen: ‘In mijn wereld speelt voedsel zeker een rol. Hopelijk zorgt het voor begrip, openheid en waardering voor andere culturen.’  

 

Tommy Robinson 

 

Dan is het tijd voor iets totaal anders. Dionne Stax introduceert het als volgt (let op de woordkeuze in vergelijking met Ali Bashar): ‘Hij zorgt nogal voor wat ophef in Groot-Brittannië en daarbuiten, deze anti-islam activist Tommy Robinson. Twee weken geleden werd hij opgepakt omdat hij de verdachte van een verkrachtingszaak had gefilmd. En dat is verboden. Zijn arrestatie maakt rechts-populistische bewegingen woedend.’ 

 

Het item is zo geframed dat de PVV en rechtse bewegingen zich verzetten tegen een gerechtelijke uitspraak. ‘Robinson provoceert voortdurend’, zegt de NOS-correspondent in Londen (..) Daarmee groeide hij in korte tijd uit tot een icoon op populistisch rechts.’ Er wordt medegedeeld dat Robinson de oprichter is van de English Defence League, een anti-islambeweging. De NOS verzwijgt dat Robinson eruit is gestapt vanwege het groeiend extremisme binnen die club. 

Robinson heeft de Engelse wet overtreden en moet daarom de helft van 13 maanden gevangenisstraf ondergaan. Ook voor actievoerders gelden regels. Prima. Mag worden gezegd. Alleen, wáárom Robinson bij de rechtbank in Leeds aanwezig was, blijft onderbelicht. Het ging niet om ‘de verdachte’ maar om 27 mannen en twee vrouwen die terechtstonden. Wat de NOS ‘een verkrachtingszaak’ noemt is onder andere een megaproces tegen een pedoseksueel netwerk dat tussen 2004 en 2011 zo’n 18 minderjarige meisjes verkrachtte en verhandelde, plus gelijksoortige enorme misbruikzaken in steden als Telford. Wat de kijker ook wordt onthouden is dat de veroordeelden een Pakistaanse moslim-achtergrond hebben, de slachtoffers vooral Engelse meisjes zijn en dat de rechter een publicatieverbod heeft afgekondigd over de arrestatie van Robinson, dat pas na druk is opgeheven.

 

‘Onwetendheid is kracht’, schreef George Orwell in zijn toekomstroman ‘1984’, waarin hij schetst hoe een volk gemanipuleerd wordt door leugens en indoctrinatie. Misschien had de auteur van tevens ‘Animal Farm’ het NOS Journaal van de 6e juni 2018 al in gedachten.

Maar er is meer, veel meer, wat niet klopt aan het NOS Journaal.

  

‘Dit zijn geen mensen. Dit zijn beesten’

 

Op 5 juni 2018 bij de Nieuwsuur-uitzending van 22.00 uur, waarin de NOS-items geïntegreerd zijn, zegt NOS Journaal-presentatrice Astrid Kersseboom: ‘Amerika moet stoppen met het scheiden van migrantengezinnen die het land binnenkomen. Die oproep komt van vluchtelingenorganisatie UNHCR. (…) President Trump hoopt met het scheiden van ouders en kinderen op een afschrikwekkende werking.’ 

In beeld verschijnen kinderen en volwassen.

Dan start een citaat van Trump: ‘Dit zijn geen mensen. Dit zijn beesten. En we zetten er momenteel meer het land uit dan ooit tevoren.’

Presentatrice Kersseboom slaat de brug tussen de woorden van Trump en de migrantenfamilies met: ‘Maar volgens de VN en andere organisaties gaat het om gezinnen die oorlog en armoede ontvluchten.’

Deze repo valt in de categorie nieuwsmanipulatie van de bovenste plank. 

 

Want wat zijn de feiten? De VN-organisatie heeft kritiek op het migrantenbeleid van de Verenigde Staten (en niet die van ‘Amerika’). Dat kan en dat mag. Maar de reactie van Trump ‘dat zijn geen mensen, dit zijn beesten’ is geknipt uit een conferentie op 16 mei 2018 waarin wordt gesproken over het terugsturen van leden van de bende Mara Salvatrucha, ook bekend als MS-13, met wortels in Midden-Amerika. 

 

Trump laat op 18 mei 2018 (dus 2,5 week eerder dan de NOS/Nieuwsuur-uitzending van 5 juni) via Twitter al weten dat zijn woorden in de Amerikaanse media verkeerd zijn geïnterpreteerd, want daar wordt ook gesuggereerd dat Trump met ‘animals’ op illegale migranten doelt.

 

De persvoorlichting van het Witte Huis wijst ook op de verkeerde beeldvorming in Here’s what actually happened. En toch hanteert de NOS dezelfde truc.

 

De volgende dag, 6 juni 2018, meldt de NOS in de herstelrubriek dat de redactieleden de fout ‘zeer betreuren’. De quote, zo meldt de NOS ‘zat in één van de beeldonderwerpen over de VN-kritiek die werden aangeleverd door internationale persbureaus, in dit geval Reuters. Daarbij is over het hoofd gezien dat Trump het destijds had over een beperkte groep onder de migranten: leden van de jeugdbende MS-13.’ 

Reuters krijgt de schuld en een internationaal opererende criminele organisatie wordt ‘jeugdbende’ genoemd. Zelfs bij de correctie jokt de NOS tweemaal.

 

De volgende avond in de Nieuwsuur-uitzending van 6 juni 2018 om 22.00 uur zegt Astrid Kersseboom: ‘We hebben een fout gemaakt (…) De uitspraak was ten onrechte in dat onderwerp terecht gekomen.’ 

 

Er volgen geen verontschuldigingen aan de kijker.

 

Opvallend is het weglaten van excuses overigens niet. De ‘fout’ rond MS-13 past naadloos in het Trump-bashen door de NOS-redactie. ‘Bashen’ is volgens het woordenboek ‘op ongefundeerde en slinkse wijze het gevaar van iemand benadrukken’.

 

In Zwartboek 1evangst wijs ik op het ‘Trump Derangement Syndrome’. Zijn er geen harde feiten te vinden, dan haalt de NOS bronnen aan die spreken over prostituees in een hotel in Moskou die in het bijzijn van Trump op het bed plassen waar zijn concurrente in de race naar het presidentschap, Hillary Clinton, ooit heeft geslapen. Check ook Zwartboek 3e vangst, waar volgens –alweer presentatrice Astrid Kersseboom – Trump ‘een flinke sneer’ krijgt in een speech waar de naam Trump niet één keer valt. Haar gezichtsuitdrukking vol afkeuring bij het noemen van de naam Trump spreekt overigens boekdelen. Ook bij dit item is zo gesneden dat de context wegvalt en Trump de kwaaie pier is.

 

Na de bewuste fout van MS-13 zendt de volgende ochtend het NOS Journaal van 6 juni 2018 om 08.00 uur nog een anti-Trump item uit. We horen dat NBA-basketballers ‘op ramkoers’ liggen met Trump en een sporter van Cleveland en een trainer van Golden State komen aan het woord. De speler zegt: ‘Hij wil iedereen in dit land verdelen voor politiek gewin.’ En: ‘Typisch Trump. Het verbaast mij niets.’ Maar de journalistieke uitleg wáárom er wrevel bestaat en een journalistiek weerwoord ontbreken, waardoor het geen nieuwsitem meer is maar eenzijdig commentaar.

 

De migrantenpolitiek van Trump ligt bij de NOS trouwens regelmatig onder vuur. Prima, zolang het aan de journalistieke basisregels voldoet. Kritiek houdt politici scherp. Maar waarom zien we nooit iets kritisch bij hetzelfde NOS Journaal over de migrantenpolitiek van de Europese Unie? De EU-aanpak kostte sinds 2014 ruim 15.000 migranten het leven in de Middellandse Zee. Ja, u leest het goed: 15.000 doden. Het NOS Journaal zwijgt daarover als het graf. 

 

Bovengenoemde handelswijze is daarom fel in strijd met de eigen NOS-code ‘objectiviteit’. 

 

De vlieger uit bezet Gaza

 

Terug naar avond van 5 juni 2018, de uitzending van 24.00 uur, of zo u wilt de 00.00 uur-uitzending van 6 juni 2018. 

Want ook daar zit opnieuw een enorme blunder. Met de tekst ‘Even simpel als doeltreffend in de strijd tegen Israël’ kondigt de presentatie een item aan over vliegers die vanuit Gaza worden opgelaten en natuur en gewassen aan de Israëlische zijde in brand zetten. We zien ‘jongeren’ vliegers in elkaar zetten en de vliegers brandend door de lucht zweven. En horen het commentaar: ‘Ze zullen ermee doorgaan zolang Gaza bezet is, zeggen ze.’ 

 

Lesje geschiedenis: In 2005 gaf Israël de Gaza over aan de Palestijnse autoriteiten! Geen Israëlische militair bevindt zich momenteel in Gaza, Hamas heeft het daar voor het zeggen. Dus hoezo ‘bezet’? 

 

Opnieuw een schending van de NOS-code ‘zorgvuldigheid’. 

 

Deze miskleun mag niet los worden gezien van een klacht die het Centrum Informatie en Documentatie Israël op 15 mei 2018 bij de NOS heeft ingediend. Daarin klaagt de stichting over de opeenstapeling van fouten in een video over het ontstaan van de staat Israël. Zo begint de ontstaansgeschiedenis niet in 1890 maar al duizenden jaren eerder, komen de meeste Joden niet uit Oost-Europa maar uit Arabische landen. Ook de beschrijving van het VN-Verdelingsplan van 1947 klopt niet volgens het CIDI. Het Arabische en het Joodse deel lopen door elkaar. En Jeruzalem is in die dagen niet ‘verdeeld’, zoals de video beweert, maar een internationale zone.

 

Het commentaar van het CIDI: ‘Al met al laat de NOS een kans liggen om mensen goed te informeren over het ontstaan van Israël. Natuurlijk kan niet alles worden verteld in een korte video, maar voor regelrechte onjuistheden is geen excuus.’

 

Er komt een reactie in de herstelrubriek van de NOS, maar wie leest zo'n website? Bovendien is het kwaad al geschied. Nieuws is enorm vluchtig. Tegen de tijd dat de correctie erin staat is het al door talloze mensen gezien of gelezen en die doen dat geen tweede keer. 

 

Het valt op dat in de NOS herstelrubriek veel correcties staan over nieuws uit Israël. Zo wordt melding gemaakt dat op 9 september 2017 het NOS Jeugdjournaal aandacht besteedt aan kinderen in Gaza waarvan de beelden niet zijn gedraaid en geselecteerd door een journalistieke organisatie maar door de hulporganisatie Save The Children, waardoor een eenzijdige kijk ontstaat. Op 5 december 2017 plaatst NOS.nl een oude foto van een gewonde Syriër na een Israëlisch bombardement (zoals ook vermeld bij Zwartboek 5e vangst). Op 7 december 2017 maakt de NOS de fout door te zeggen dat het aantal nederzettingen in bezet gebied is toegenomen, terwijl dat aantal gelijk is gebleven; wel is het aantal woningen toegenomen.

 

NOS.nl en NOS Teletekst plaatsen 8 juni 2018 een artikel over Palestijnse protesten: ‘Onder de noemer “Mars van de terugkeer” eisen Palestijnen dat zij mogen terugkeren naar de gebieden die sinds de oprichting van Israël in 1948 bezet worden.’ Het woord ‘bezet’ staat als mededeling van de NOS. Niet als quote van de Palestijnen. 

 

Oké, het wordt rechtgezet, maar bijna altijd na protest. Opvallend is dat correcties op NOS-reportages en -verslagen uit omliggende landen zelden nodig zijn. 

 

Recentelijk is er veel commentaar op de NOS-verslaglegging over de onlusten aan de grens tussen Gaza en Israël, zoals bij het NOS Journaal van 14 mei 2018 om 20.00 uur. De uitzending begint met: ‘Veel geweld in de Gazastrook op de dag dat Israël zeventig jaar bestaat. Israëlische militairen schoten met scherp op demonstrerende Palestijnen.’ 

 

Iedere dode in een conflict is betreurenswaardig. En het is de taak van de journalist om dat benoemen en te onderzoeken. Maar let op de tegenstelling ‘met scherp’ en ‘demonstrerende Palestijnen’. Sowieso schieten militairen met scherp. Deze mededeling hoor je nooit over andere legers in andere oorlogen. Of wil de NOS (on)bewust ergens de nadruk op leggen?

 

Bij de NOS wordt altijd heel nauwlettend gekeken naar het optreden van het Israëlische leger. Daar is niks mis mee. Maar het is opvallend dat een verklaring van een Hamas-leider die bekend maakt dat 50 van de 62 omgekomen demonstranten lid zijn van Hamas, die onder meer door de Europese Unie wordt beschouwd als een terroristische organisatie, geen aandacht krijgt. 

 

In bovengenoemd Orwell-journaal van 6 juni 2018 komt de tegenstelling ‘met scherp’ en ‘stenen gooiende demonstranten’ opnieuw naar voren.

 

Over de onevenwichtigheid in de NOS-nieuwsvoorziening wil ik nog wat kwijt.

 

Want waarom wordt met regelmaat stilgestaan bij de slachtoffers die Israël maakt (en nogmaals, daar is niks mis mee), maar horen we in het NOS Journaal nooit tot zelden over het gewelddadig optreden van de eigen Nederlandse strijdkrachten in het Midden-Oosten? 

 

In Zwartboek 5evangst maak ik al een opmerking over de vele burgerdoden door bombardementen van de coalitie tegen Islamitische Staat die het NOS Journaal niet halen. Zoals blijkt op 13 april 2018 bij de uitzending van 09.00 uur, waarin wordt medegedeeld dat minister van Defensie Ank Bijleveld zegt dat volgens het Openbaar Ministerie Nederlandse militairen niet buiten hun boekje zijn gegaan tussen 2014 en 2016 toen in de strijd tegen Islamitische Staat, waarbij ruim 1.800 keer wapens zijn ingezet. ‘Hoeveel slachtoffers er vielen is niet bekend’, meldt de presentatie. 

 

Dan heb ik een journalistieke vraag voor de NOS: Hoe kun je zo’n item eindigen met de zin ‘er is geen reden voor strafrechtelijk onderzoek, volgens de minister’, als je niet weet hoeveel doden er zijn gevallen? En wel om de haverklap de doden en gewonden tonen en melden ‘veroorzaakt door het Israëlische leger’? Dat is duidelijk in strijd met de NOS-code ‘pluriformiteit’ en ‘ongebondenheid’.

 

Wat George Orwell al schreef: iedereen is gelijk, maar toch ook weer niet helemaal, voor de NOS. 

 

Zwartboek NOSjournaal

Zwartboek NOSjournaal 1e vangst

Zwartboek NOSjournaal 2e vangst

Zwartboek NOSjournaal 3e vangst

Zwartboek NOSjournaal 4e vangst

Zwartboek NOSjournaal 5e vangst

Zwartboek NOSjournaal 6e vangst